Trách nhiệm đảm bảo quyền về lương và phúc lợi
Thực trạng thẩm định TNXH đối với NLĐ đảm bảo quyền của NLĐ về lương và phúc lợi của những DN might Việt Nam đạt mức điểm bình quân là 3,21/5,0 điểm. Mức điểm phản ánh những DN might dần đảm bảo hành lang thu nhập của NLĐ.
“Thực hiện đúng quy định tiền lương tối thiểu – lp1” mang mức điểm thẩm định cao nhất. Cả DN to, DNNVV nghiêm túc chấp hành tốt quy định về tiền lương tối thiểu cũng như nghị định 49/2013/NĐ -CP, nghị định 121/2018. Thực tế về nội dung này cũng được thể hiện qua báo cáo nghiên cứu dệt might và da giày Châu Á- Thái Bình Dương (xem hình 3.7). Tỉ lệ ko tuân thủ quy định tiền lương tối thiểu của những DN might Việt Nam thấp hơn nhiều so với nước thấp thứ hai trong danh sách là Campuchia (25,6%) và thấp hơn sắp 9 lần so với nước đứng đầu Philippines.
Tại những DN to “thực hiện đúng quy định tiền lương làm thêm vào ngày thường – lp2” đạt mức tuân thủ nhưng đối với những DNNVV còn ở mức điểm bình quân thấp nhất trong tiêu chí này. Lý do, lúc một số đơn hàng của DN might phải giao gấp, nếu chỉ cho một số phòng ban làm thêm thì giá tiền sản xuất quá cao vì vận hành nhiều máy móc, còn làm thêm toàn bộ DN thì giá tiền trả lương lại ko thể. Thực trạng này cũng được ghi nhận trong Con số Chiến dịch thanh tra lao động trong ngành might mặc (2015): “36/152 DN vi phạm về trả lương làm thêm giờ”;
Tại những DN to “thực hiện đúng quy định tiền lương làm thêm vào ngày nghỉ, ngày lễ – lp3” mới ở mức đảm bảo quy định và những DNNVV vẫn ở mức vi phạm. Lý giải cho việc thực hiện chưa đúng này của những DNNVV là theo PLLĐ tiền lương làm thêm giờ ngày nghỉ = Tiền lương giờ thực trả x 200% x Số giờ làm thêm ngày nghỉ. Trong đó tiền lương làm thêm này thực trả phải tính dựa trên lương tháng cơ bản chia cho số ngày làm việc thông thường trong một tháng. Tuy nhiên, thực tế DN bỏ qua nhiều do việc sử dụng công thức chuẩn, thuần tuý hơn trong đó quy định 26 ngày công trong 1 tháng, được ứng dụng bất kể tháng đó mang bao nhiêu ngày làm việc thực tế. Hoặc nhiều DN quy mô nhỏ và vừa cho rằng vì DN làm theo sản phẩm nên mang làm mới mang lương, nghỉ thì ko thừa hưởng lương. Thực trạng cũng được thẩm định trong Con số chuyên đề Lương và Phúc lợi, (2015) của ILO: “35/207 DN might tức 16,9% DN might ko chi trả đúng cho NLĐ tiền lương làm thêm vào ngày nghỉ lễ”. Một số DN bỏ qua 1 thực tế là thời kì làm việc ca đêm giữa 0:00 sáng và 6:00 sáng vào ngày lễ được coi là làm thêm vào ngày lễ.
Trong những DN to “thực hiện TNXH về đóng BHXH, BHYT cho NLĐ theo đúng PLLĐ- lp4” ở mức tuân thủ khá tốt nhưng chưa đạt mức tuân thủ tại những DNNVV. Hiện tại, mức đóng bảo hiểm tại Việt Nam đang cao nhất khu vực ASEAN cụ thể theo Nghị định 44/2017/NĐ – CP mức đóng BHXH tại những DN might Việt Nam là 32% mức lương tháng. Trong đó những DN might phải nộp 21,05% (18% Bảo hiểm hưu trí, 3% BHYT, 1% Bảo hiểm thất nghiệp). NLĐ phải nộp 10,5% (8% Bảo hiểm hưu trí, 1,5% BHYT, 1% Bảo hiểm thất nghiệp). Đây là một trong những gánh nặng to đối với những DN might Việt Nam để khó khăn về giá sản phẩm trong TMQT.
Trách nhiệm đảm bảo lợi ích về lương và phúc lợi
Những DN might đã tăng cường TNXH đảm bảo lợi ích về lương và phúc lợi cho NLĐ lúc mức điểm bình quân thẩm định là 3,02/5,0 điểm. Đây là một trong những tín hiệu đáng mừng trong thực hiện TNXH đối với NLĐ.
Thực hiện TNXH trong “trả lương khó khăn – lp5” chính là sự kỳ vọng của
cả NSDLĐ và NLĐ. Sở dĩ mang mức thẩm định cao nhất trong nội dung về lương và phúc lợi là do DN might quy mô to nhận thức việc trả lương khó khăn sẽ đảm bảo chất lượng cuộc sống cho NLĐ. Ví dụ như tại những DN might quy mô to như: Tổng tổ chức might 10, Tổng tổ chức might Nhà Bè, Doanh nghiệp Cổ phần might Sông Hồng mức lương cao hơn bình quân từ 8- 50%. Điều này chứng minh những DN might Việt Nam đã ý thức được rằng NLĐ chính là “gốc rễ” của DN. Đảm bảo mức lương khó khăn là một trong những vấn đề mong mỏi tột bậc của NLĐ mức lương của một số DN might (xem hình 3.8) và hiện nay thị trường lao động với nguyên tắc “thuận bán, thuận tậu”. Với NLĐ mang trình độ chuyên môn, kỹ thuật tay nghề, những DN might phải trả lương khó khăn thì mới giữ được họ. Tuy nhiên đối với những DNNVV cho rằng với NLĐ của họ chủ yếu là lao động nữ chưa qua huấn luyện, ko ổn định – dịch chuyển cao DN đã phải trang trải giá tiền huấn luyện thì mới làm được việc vì thế ko trả mức lương khó khăn được.
Tại những DN quy mô to “trả phụ cấp, trợ cấp cao hơn quy định – lp6” còn khá dè chừng còn với DNNVV nội dung này vẫn khá xa vời so với kỳ vọng. Sở dĩ mức điểm thẩm định khá thấp là do tại những DN might quỹ lương chiếm từ 18 – 20% giá thành của sản phẩm. Trong lúc đó theo Hiệp hội Doanh nghiệp TP. Hồ Chí Minh: “tỷ lệ quỹ lương ở những nước ASEAN khác chỉ là 16%”. Cùng với đó, những DNNVV hàng năm phải điều chỉnh tăng lương theo quy định của Nhà nước. Họ phải lấy lại sức để tập trung vào sản xuất kinh doanh do vốn của những DN might quy mô nhỏ và vừa sức ép trong ngành khá to vì vậy trả phụ cấp, trợ cấp cao hơn quy định là rất trở ngại.
Thực tế về “tương trợ nhà ở cho NLĐ- lp7” (quan sát này bị loại) của những DN might còn rất khó khăn. Theo Ông Nguyễn Văn Tuấn (Phó tổng thư ký VITAX) cho biết: “Trong quá trình thực hiện xây dựng nhà ở cho NLĐ những DN might đều gặp trắc trở về vốn đầu tư, nhất là những DN ở Hà Nội, thành Thị trấn Hồ Chí Minh. Cùng với khó khăn về vốn đầu tư, những DN might lại phải đối mặt với hàng loạt tác động của thị trường từ biến động giá nguyên vật liệu, lãi suất vốn vay cao”. Đây cũng là một trong những nguyên nhân chính dẫn tới thực trạng xây dựng nhà ở cho NLĐ tại còn hạn chế cả về số lượng và chất lượng. NLĐ tại những DN might chủ yếu là lao động thiên cư mà thu nhập thấp nên đầy đủ thuê nhà giá rẻ, hoặc thuê chung, ở ghép nên đời sống của nhiều lao động đã khó khăn lại càng khó khăn hơn. Đối với những người đã lập gia đình, mang con nít, khó khăn nhân lên gấp bội vì nhu cầu cần một mái nhà cho mình. Ở những phòng trọ thông thường được xây dựng tạm bợ, chật chội và ko đảm bảo những điều kiện về an ninh trật tự, an toàn phòng cháy chữa cháy, những tệ nạn xã hội, vấn nạn rác thải sinh hoạt đang ở mức báo động… tác động ko nhỏ tới chất lượng cuộc sống của NLĐ đặc trưng là lao động nữ.
Ngoài ra, tại những DN might lao động nữ trẻ mang nhu cầu gửi con là rất to.
Những trường mang chất lượng thì mức thu học phí cao, trong lúc lương người lao động thấp, ko đủ chi trả học phí cho con. Tại những DN might chỉ mang vẻn vẹn Tổng tổ chức might 10 là xây vườn trẻ cho con em NLĐ còn hầu hết những DN might hiện nay chưa mang phương án thể khắc phục vấn đề này.
