Thương nghiệp quốc tế xuất hiện từ cách đây hàng nghìn năm nhưng việc giảng giải nguồn gốc và lợi ích mà thương nghiệp quốc tế đem lại mới thực sự diễn ra từ thế kỷ 16 với lý thuyết trước nhất là nghiên cứu của chủ nghĩa trọng thương. Lý thuyết thương nghiệp quốc tế là một hệ thống lý thuyết được phát triển từ thuần tuý tới phức tạp, những lý thuyết đi sau luôn mang sự kế thừa và phát huy những lý thuyết trước theo hướng ngày càng thích hợp với thực tiễn.

Trải qua nhiều thế kỷ, những lý thuyết đã tuần tự ra đời từ quan đi ểm của chủ nghĩa trọng thương (giữa thế kỷ 16), tiếp theo đó là lý thuyết lợi thế tuyệt đối của Adam Smith (1776). Phát triển quan niệm của Adam Smith, hai lý thuyết khác tiếp tục được xây dựng đó là lý thuyết lợi thế so sánh của David Ricardo (1817) và lý thuyết Heckscher-Ohlin, một dự án nghiên cứu sâu hơn lý thuyết của Heckscher (1919) và Ohlin (1933). Những lý thuyết của Adam Smith, David Ricardo và Heckscher-Ohlin đã giảng giải mô phỏng của thương nghiệp quốc tế đang diễn ra trong nền kinh tế toàn cầu. Theo Adam Smith, lý thuyết lợi thế tuyệt đối cho rằng một quốc gia nên chuyên môn hoá trong việc sản xuất và xuất khẩu hàng hoá mà tất cả các nước đó mang lợi thế tuyệt đối và nhập khẩu hàng hóa mà quốc gia đó ko mang lợi thế tuyệt đối. Nói cách khác một quốc gia ko nên tự mình sản xuất ra những sản phẩm mà họ mang thể nhập khẩu từ nước ngoài với mức giá thấp hơn. Lý thuyết này cho ta thấy được tính ưu việt của chuyên môn hoá và trao đổi. Tuy vậy, lý thuyết vẫn còn một số hạn chế: thứ nhất, lý thuyết này ko giảng giải được trường hợp thương nghiệp diễn ra giữa một quốc gia mang mọi lợi thế hơn hẳn so với đối tác thương nghiệp của quốc gia đó; thứ hai, lý thuyết này đồng nhất hoá sự phân công lao động quốc tế với sự phân công lao động trong nước mà ko kể tới sự khác biệt rất to về thiết chế chính trị, phong tục, tập quán giữa tất cả các nước. Vận dụng lý thuyết lợi thế tuyệt đối, tất cả các nước cần phải tăng hiệu quả trong sản xuất. Thông qua đó, quốc gia mang thể tăng cường xuất khẩu hàng hóa mà quốc gia mình sản xuất mang hiệu quả hơn và tất cả các nước tham gia thương nghiệp đều được lợi lợi nhiều hơn.

Tuy nhiên, phần to những mô phỏng thương nghiệp quốc tế khó giảng giải hơn nhiều. Lý thuyết của David Ricardo về lợi thế so sánh đưa ra một cách giảng giải về sự khác biệt giữa tất cả các nước về năng suất lao động. Theo lý thuyết này, mức giá thời cơ được cho là lý do cơ bản mà một quốc gia chuyên môn hoá những mặt hàng mà họ mang thể sản xuất tốt nhất. Nguyên tắc này phần nào giảng giải được hạn chế của lý thuyết lợi thế tuyệt đối, nhờ đó bất cứ quốc gia nào cũng mang thể hoạt động vì lợi ích riêng của mình lúc tham gia vào thị trường quốc tế. Mỗi nước sẽ dành nguồn lực của mình vào việc sản xuất những mặt hàng mang lợi thế hơn so với những nước khác (lợi thế so sánh). Điều này sẽ mang lợi cho tất cả những nước và sẽ liên kết những nền kinh tế quốc gia trên hạ tầng phân công lao động và chuyên môn hoá. David Ricardo đã sử dụng mô phỏng lợi thế so sánh để ủng hộ tự do thương nghiệp, đặc thù là kết thúc hàng rào thuế quan hạn chế nhập khẩu. Vận dụng lý thuyết này, để đẩy mạnh thương nghiệp quốc tế kế bên việc khai thác, phát huy tốt những lợi thế về tài nguyên thiên nhiên còn phải tăng cường cải tiến kỹ thuật kỹ thuật, hoàn thiện những trật tự sản xuất, đổi mới thiết bị, cải tiến mẫu mã sản phẩm,… để tạo ra lợi thế so sánh cho mình trong khó khăn thương nghiệp quốc tế.

Lý thuyết Heckscher-Ohlin nhấn mạnh tới sự tương tác giữa những tỷ lệ yếu tố sản xuất (bao gồm đất đai, lao động và vốn) sẵn mang tại tất cả các nước khác nhau với tỷ lệ yếu tố sản xuất cần thiết để sản xuất ra một hàng hóa cụ thể. Lý thuyết này cho rằng tất cả các nước xuất khẩu sản phẩm dựa trên những nguồn lực sản xuất thiên phú và nhập khẩu những sản phẩm mà những yếu tố sản xuất trong quốc gia khan hiếm. Theo Heckscher và Ohlin, sự sẵn mang những yếu tố sản xuất của quốc gia chính là yếu tố quyết định lợi thế so sánh. Tương tự, trong điều kiện thương nghiệp tự do, hàng hoá thâm dụng lao động sẽ được xuất khẩu từ quốc gia mang nguồn lao động dồi dào và hàng hoá thâm dụng vốn sẽ được xuất khẩu từ quốc gia mang nhiều vốn. Do đó, thích hợp với lý thuyết Heckscher – Ohlin, cơ cấu xuất khẩu của Việt Nam sẽ tập trung vào những sản phẩm mang hàm lượng lao động cao như dệt could, giày dép. Ngoài ra, Việt Nam mang xu hướng xuất khẩu nhiều hơn những sản phẩm nông nghiệp và thuỷ sản do những nhân tố thuận lợi về khí hậu và địa lý.

Trước những biến đổi liên tục của thực tiễn, những lý thuyết này ko phải là những giảng giải luôn đúng cho những mô phỏng thương nghiệp. Lý thuyết chu kỳ sống của sản phẩm do Raymond Vernon (1966) phát tri ển đã cho thấy sự thất bại của lý thuyết Heckscher-Ohlin trong việc giảng giải những mô phỏng thương nghiệp trên thực tế.

Lý thuyết này cho rằng ở giai đoạn đầu hầu hết những sản phẩm mới được giới thiệu đều được sản xuất và xuất khẩu từ những quốc gia phát minh ra chúng. Tới lúc một sản phẩm mới được chấp nhận rộng rãi trên thị trường quốc tế, những nước thông minh ra sản phẩm khởi đầu định vị những hạ tầng sản xuất ở những nước khác đe những nước này sản xuất sản phẩm đáp ứng nhu cầu trong nước và xuất khẩu trở lại quốc gia phát minh trước nhất.