Theo giám định của những đối tác kinh tế quan yếu, Việt Nam đã và đang mang nhiều nỗ lực trong việc xây dựng và hoàn thiện pháp luật về sở hữu trí tuệ nhưng vấn đề thực thi đang cần một lộ trình và giải pháp thích hợp. Do đó, chúng tôi xin đưa ra một số giải pháp nhằm tăng thực thi bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ ở Việt Nam nhằm thu hút đầu tư FDI
1. Nhóm giải pháp về pháp luật liên quan tới bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ.
Rà soát lại tất cả những văn bản pháp luật hiện hành liên quan tới sở hữu trí tuệ và bổ sung thêm những vẫn đề còn thiếu
Việt Nam đã ban hành Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 và sửa đổi bổ sung năm 2009, sửa đổi và bổ sung nhiều nội dung liên quan tới bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ trong Luật Thương chính, Bộ Luật hình sự, ban hành nhiều văn bản cấp Chính phủ và cấp bộ về thực thi quyền sở hữu trí tuệ, tăng cường hợp tác music phương và đa phương về sở hữu trí tuệ nhằm khuyến khích đầu tư, tăng khả năng khó khăn của nền kinh tế, như sáng kiến chung Việt Nam- Nhật Bản, Dự án Việt Nam-Thụy sỹ, Chương trình hợp tác EC-ASEAN (ECAP)… Ngay từ năm 2005, Chính phủ Việt Nam đã cho phép thành lập Hiệp hội chống hàng giả và bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ của doanh nghiệp mang vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam (viết tắt là VACIP), bao gồm nhiều thành viên là những tập đoàn đa quốc gia hàng đầu toàn cầu như Unilever, Nike, Glaxo Smith Kline, Procter & Gamble, Honda… Hiệp hội đã góp phần quan yếu bảo vệ quyền SHTT của những thành viên, phối hợp với những cơ quan chức năng của Việt Nam xử lý vi phạm về SHTT và tăng hiệu quả đầu tư nước ngoài ở Việt Nam.
Ví dụ trong hai năm 2009-2010, nhờ sự phối hợp tốt giữa những cơ quan chức năng và Doanh nghiệp HONDA Việt Nam, đã mang 25 vụ vi phạm nhãn hiệu và 64 vụ vi phạm về thiết kế liên quan tới sản phẩm của HONDA đã được xử lý, bảo vệ quyền lợi cho doanh nghiệp này.
Tuy nhiên, pháp luật sở hữu trí tuệ ở Việt Nam chưa mang tính hệ thống, tính thống nhất; cần phải quy định thêm những vấn đề chưa được pháp luật điều chỉnh; những quy định phải rõ ràng, cụ thể; những quy định phải tương thích với những công ước quốc tế liên quan tới quyền sở hữu trí tuệ mà chúng ta đã là thành viên, đặc thù là Công ước Paris năm 1883 về bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp, Công ước Berne năm 1886 về bảo hộ những tác phẩm văn học, nghệ thuật và Hiệp nghị về những khía cạnh thương nghiệp của quyền sở hữu trí tuệ (TRIPs). Bởi vì đây là những công ước xương sống của hệ thống pháp luật sở hữu trí tuệ quốc tế. Hơn nữa, những quy định pháp luật sở hữu trí tuệ phải hợp lý, tạo điều kiện thuận lợi cho cả những chủ thể thông minh và những chủ thể mang liên quan khác chứ ko được gây quấy quả cho họ.
Khuyến cáo những nhà đầu tư nước ngoài và hướng dẫn luật về sở hữu trí tuệ của Việt Nam và những văn bản pháp luật liên quan tới sở hữu trí tuệ mà Việt Nam đã ký cho những nhà đầu tư nước ngoài lúc mới vào đầu tư tại Việt Nam
Ở Việt Nam hiện nay, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ và vi phạm pháp luật về bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ ngày càng mang tín hiệu trở thành phổ biến, và, mức độ phức tạp, nghiêm trọng của tình hình xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ ngày càng mang tín hiệu gia tăng và tinh vi. Nhìn chung, bức tranh toàn cảnh của hoạt động thực thi và bảo đảm thực thi quyền sở hữu trí tuệ vẫn còn nhiều điểm tối. Những người mang quyền hưởng quyền sở hữu trí tuệ chỉ tạo ra tác phẩm nhưng chưa quan tâm thực sự tới việc bảo vệ quyền của mình thông qua cách đăng ký bảo hộ tại cơ quan nhà nước mang thẩm quyền. Nhiều tổ chức hiệp hội chưa nhận thức được sự cần thiết phải đứng ra bảo vệ quyền lợi của những thành viên. Những cơ quan nhà nước mang thẩm quyền chưa quan tâm đúng mức tới việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Việc xử lý những hành vi vi phạm của những cơ quan, tổ chức chưa được thực hiện một cách nghiêm túc. Cơ chế phối hợp giữa những cơ quan chưa đồng bộ, thiếu kinh nghiệm và chưa đủ mạnh mẽ về chuyên môn cũng như những phương tiện cần thiết để mang khả năng xử lý những vi phạm một cách hữu hiệu. Những tồn tại trên mang nguyên nhân chính là do: bản thân những những nhà đầu tư nước ngoài hưởng quyền sở hữu trí tuệ chưa thực sự tích cực, chủ động trong việc bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp của mình. Vì vậy chúng ta cần lập tổ chuyên tư vấn cho những nhà đầu tư nước ngoài nằm trong nhóm tư vấn về pháp luật đầu tư nước ngoài nói chung. Điều này sẽ giúp những nhà đầu tư nước ngoài đánh gía cao về việc quyết định đầu tư vào Việt Nam
Những doanh nghiệp, chủ sở hữu tài sản trí tuệ, kế bên việc đăng ký bảo hộ và trông chờ sự bảo hộ của pháp luật, để hạn chế ở mức thấp nhất tài sản trí tuệ bị xâm phạm, nên mang một hệ thống nhân sự và kỹ thuật chuyên bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Những doanh nghiệp mang uy tín trên toàn cầu đều rất coi trọng vấn đề thương hiệu, nhãn hiệu sản phẩm, hàng hóa để bảo vệ quyền lợi của chính mình và quyền lợi của cùng đồng. Ngay tại Việt Nam, việc Doanh nghiệp Unilever đã thành lập “đội ACF” với chức năng là chuyên bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ những thương hiệu của Doanh nghiệp trên cơ sở vật chất chủ động hợp tác với những cơ quan chức năng, là một kinh nghiệm tốt.
Tăng vai trò quản lý của Nhà nước về bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ
Cần đảm bảo phối hợp hoạt động hiệu quả giữa những cơ quan quản lý của Nhà nước và những tư nhân, tổ chức khác mang liên quan trong những công việc nhằm hoàn thiện pháp luật sở hữu trí tuệ. Phải coi việc hoàn thiện pháp luật sở hữu trí tuệ ko chỉ là việc của những cơ quan quản lý mà phải coi đó là việc của toàn dân, của những doanh nghiệp, những Hiệp hội, những đại diện sở hữu trí tuệ, những người thông minh… Nhưng vai trò lãnh đạo, quản lý của Nhà nước về bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ phải được đặt ở vị trí trung tâm. Chỉ tương tự, pháp luật sở hữu trí tuệ của chúng ta mới thực sự khuyến khích sự thông minh, là cơ sở vật chất pháp vững chắc để bảo vệ thành tựu thông minh và mang tính khả thi cao.
Xác định trách nhiệm cụ thể giữa những cơ quan, đơn vị thực thi quyền sở hữu trí tuệ
Thực thi quyền sở hữu trí tuệ ko thể thực hiện được nhanh chóng “một sớm một chiều” và nó đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa những đơn vị chức năng như: cán bộ sở hữu trí tuệ thuộc những cơ quan quản lý về sở hữu trí tuệ như cơ quan bản quyền, cơ quan sở hữu trí tuệ, quản lý thị trường, đơn vị chuyên trách của cơ quan cảnh sát khảo sát, thương chính, cán bộ Toà án lực lượng thanh tra chuyên ngành của Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch, Bộ Công thương nghiệp, quản lý thị trường, Hiệp hội bảo vệ người tiêu tiêu dùng … Ngoài việc tiếp tục hoàn thiện những văn bản pháp quy về sở hữu trí tuệ, cần quy định rõ cơ quan đầu mối quản lý và mang chế tài xử lý thích hợp đối với những vi phạm của cả người thực thi cũng như người quản lý việc thực thi. Phải xây dựng được hệ thống cơ chế giám sát mang tính liên ngành nhằm phòng, chống một cách hiệu quả những hành vi vi phạm, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ. Trong đó lưu ý tới việc chuẩn bị đủ lực lượng thực hiện và phải thực hiện một cách nghiêm túc, thường xuyên, tránh tình trạng phát động theo phong trào.
Cần sắp xếp lại và tăng cường phối hợp của những cơ quan thực thi, từ tòa án tới những cơ quan bảo đảm thực thi nội địa: Thanh tra (nhà nước và chuyên ngành), ủy ban nhân dân các đơn vị quản lý, cơ quan quản lý thị trường, cảnh sát kinh tế phải được tạo điều kiện ứng dụng những giải pháp nhằm thực thi mang hiệu quả, khắc phục sự chồng chéo, phân công rõ ràng chức năng quyền hạn của từng cơ quan theo hướng một cơ quan đầu mối, đó là thanh tra chuyên ngành, còn tòa án khắc phục những vụ kiện dân sự, ủy ban nhân dân, thanh tra, quản lý thị trường quyết định xử phạt (tùy theo hình thức và mức phạt), cảnh sát kinh tế chỉ mang chức năng khảo sát, thương chính kiểm soát ở biên giới về sở hữu trí tuệ.
Mặc dù luật Sở hữu trí tuệ đã nêu rõ trách nhiệm của từng cơ quan thực thi quyền sở hữu trí tuệ, nhưng chưa mang quy định ràng buộc trách nhiệm phải phối hợp công việc giữa những cơ quan này, chế tài đối với người đứng đầu những cơ quan này nếu để xảy ra tình trạng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ mang nguyên nhân từ việc ko phối hợp công việc với nhau. Bởi vậy cần mang quy định cụ thể về phân công và phối hợp giữa những cơ quan thực thi quyền sở hữu trí tuệ.
2. Nhóm giải pháp thực thi pháp luật liên quan tới quyền sở hữu trí tuệ
Tăng vai trò của Toà án dân sự trong việc khắc phục những tranh chấp về quyền sở hữu trí tuệ.
Xây dựng hệ thống những tiêu chuẩn thực thi quyền sở hữu trí tuệ một cách kịp thời và mang hiệu quả, xác định rõ thẩm quyền vụ việc của Toà án trong việc xét xử những tranh chấp về sở hữu trí tuệ, tham khảo một số giải pháp nguy cấp tạm thời đã được ứng dụng trong thực tiễn khắc phục tranh chấp quyền sở hữu trí tuệ ở một số nước trên toàn cầu là những giải pháp hữu hiệu trong những vụ khắc phục tranh chấp và an tâm cho những nhà đầu tư nước ngoài
Thêm nữa, cần hoàn thiện cơ chế bảo đảm thực thi quyền sở hữu trí tuệ trong pháp luật hành chính. Quy định theo hướng mở rộng thẩm quyền khắc phục khiếu kiện hành chính trong bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ cho Tòa án (tương ứng với cơ chế thực hiện quyền khiếu kiện hành chính theo yêu cầu của TRIPS). Xây dựng và ban hành những quy định, hướng dẫn riêng về thủ tục tố tụng và những vấn đề cụ thể, riêng biệt cần được ứng dụng trong quá trình khắc phục những khiếu kiện hành chính về sở hữu trí tuệ. Mở rộng thẩm quyền khắc phục những khiếu kiện hành chính trong ngành nghề sở hữu trí tuệ cho Toà án cho thích hợp với Hiệp nghị thương nghiệp Việt nam-Hoa Kỳ (BTA) và Hiệp nghị về những khía cạnh thương nghiệp của quyền sở hữu trí tuệ (TRIPs).
Tăng mức xử phạt đủ nặng về mặt kinh tế và pháp lý đối với những hành vi vi phạm, xâm phạm quyền Sở hữu trí tuệ
Cần quy định mức xử phạt đủ nặng về mặt kinh tế và pháp lý đối với những hành vi vi phạm, xâm phạm quyền Sở hữu trí tuệ để tăng tính nghiêm minh và thực thi mang hiệu quả những quy định của Luật Sở hữu trí tuệ. Cụ thể, quy định về mức phạt vi phạm hành chính trong ngành nghề sở hữu trí tuệ theo hướng: tăng mức phạt tối đa; mức phạt phải cao hơn lợi nhuận mà người vi phạm mang thể thu được từ hành vi vi phạm và tăng theo mức độ nghiêm trọng của hành vi vi phạm như vi phạm mang tổ chức, tái phạm, vi phạm liên quan tới những sản phẩm mang tác động trực tiếp tới tính mệnh và sức khoẻ của cùng đồng.
Ngoài ra, quy định thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính trong ngành nghề sở hữu trí tuệ theo hướng giảm bớt đầu mối và tăng cường công việc quản lý, chỉ đạo; quy định rõ ràng thẩm quyền của từng cơ quan và phạm vi cũng như cách thức phối hợp giữa những cơ quan này lúc xử lý vi phạm hành chính trong ngành nghề sở hữu trí tuệ.
Ví dụ: Nghị định số 56/2006/NĐ-CP ngày 06/06/2006 của Chính phủ về việc xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động văn hóa thông tin quy định mức xử phạt hành chính đối với hành vi vi phạm trong ngành nghề hoạt động này tối đa là 30 triệu đồng (đối với hành vi in lậu). Đây là mức phạt quá nhẹ so với lợi nhuận mà những đối tượng xâm phạm quyền sở hữu thu được. Do đó, cần nghiên cứu điều chỉnh cách tính mức phạt phải cao hơn, nghiêm khắc hơn đối với hành vi vi phạm, sao cho mức phạt tối thiểu cũng phải cao hơn lợi nhuận xác định được do hành vi vi phạm gây ra.
Ngoài ra, cần thay đổi quy định về hàng giả mang gía trị thấp hơn 30 triệu đồng thì vẫn xử lý hành chính theo hướng hạ thấp thích hợp với thực tế. Trong thực tiễn ít lúc xảy ra những vụ việc sản xuất hoặc kinh doanh hàng giả với số lượng to tương tự, mà thường là sản xuất, vận chuyển tiêu thụ nhỏ bé, hàng giả thường ở mức dưới ba mươi triệu đồng nên rất khó để mang thể xử lý về hình sự những hành vi này. Tương tự ko đủ nghiêm minh trong việc bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ.
Tăng trình độ chuyên môn cho những lực lượng thực thi quyền bảo hộ sở hữu trí tuệ
Hiện nay, so với yêu cầu thì những lực lượng thực thi mang rất ít cán bộ. Quản lý thị trường đông nhưng ko mạnh về chuyên môn, nghiệp vụ. Lực lượng thanh tra KH&CN, thanh tra văn hóa, thanh tra thông tin truyền thông tuy mang lợi thế về mặt nghiệp vụ nhưng lại yếu về mặt lực lượng. Cần mang chương trình huấn luyện cán bộ đầu mối về thực thi quyền sở hữu trí tuệ tại những cơ quan thực thi ở trung ương và địa phương. Trong kế hoạch hành động cần đề ra những nội dung cụ thể thiết thực trong những ngành nghề quản lý nhà nước để tăng cường sự gắn kết giữa những cán bộ đầu mối. Chương trình bồi dưỡng tri thức về sở hữu trí tuệ cho những cán bộ đầu mối cần được tổ chức định kỳ theo hướng chuyên sâu từng bước.
Kế bên sự nỗ lực của những cơ quan nhà nước, cần mang chương trình trợ giúp những tổng đơn vị, doanh nghiệp to thành lập phòng ban theo dõi phòng chống xâm phạm quyền và hàng giả và hợp tác chặt chẽ với những cơ quan thực thi quyền trong phát hiện và xử lý hành vi xâm phạm quyền.
Tương tự, cần trợ giúp những hiệp hội ngành nghề thành lập phòng ban hoặc đầu mối liên lạc về chống hàng giả, chống xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp để tư vấn cho những thành viên về chiến lược, kỹ năng chống hàng giả và xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp.
Ngoài ra, cần xây dựng kế hoạch tăng cường lực lượng trạng sư, người đại diện sở hữu trí tuệ, tổ chức giám định sở hữu trí tuệ để trợ giúp chuyên môn, pháp luật cho những doanh nghiệp cũng như hệ thống cơ quan thực thi quyền sở hữu trí tuệ.
Tăng cường công việc thanh tra, rà soát và xử lý những trường hợp vi phạm luật sở hữu trí tuệ
Cần tăng cường công việc thanh tra, rà soát; phối hợp chặt chẽ giữa những cơ quan chức năng và chủ sở hữu, thông qua những giải pháp nghiệp vụ để phát hiện tội phạm, kiên quyết xử lý đúng pháp luật, công khai trên những phương tiện thông tin đại chúng để toàn dân được biết. Phát triển hơn nữa vai trò của tòa án trong việc xét xử nghiêm minh những hành vi xâm phạm nghiêm trọng quyền sở hữu trí tuệ. Nghiên cứu thành lập đơn vị chuyên trách chống tội phạm xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ đặt trong hệ thống những cơ quan cảnh sát khảo sát
Phân cấp nhiệm vụ xét xử của Tòa án về sở hữu trí tuệ. Do đặc thù của hoạt động sở hữu trí tuệ, nên rất cần thành lập Tòa chuyên trách về sở hữu trí tuệ thuộc Tòa án Nhân dân các đơn vị quản lý, Tòa chuyên trách này phải độc lập với Tòa Dân sự, Tòa Hình sự, Tòa hành chính… Lúc đã thành lập được Tòa chuyên trách về sở hữu trí tuệ cần phân cấp nhiệm vụ xét xử về sở hữu trí tuệ cho mỗi cấp Tòa án.
Cần mang chương trình hành động thống nhất, đồng bộ ở phạm vi quốc gia về bảo hộ và thực thi quyền sở hữu trí tuệ.
Mối gắn kết lỏng lẻo giữa những cơ quan thực thi thuộc những bộ ngành khác nhau, những địa phương khác nhau là một trong những nguyên nhân cản trở quá trình xây dựng pháp luật cũng như thi hành pháp luật về thực thi quyền sở hữu trí tuệ. Mặc dù chúng ta mang thêm tổ chức giám định sở hữu trí tuệ kế bên những cơ quan chuyên môn về sở hữu trí tuệ nhưng sự gắn kết giữa hệ thống cơ quan bổ trợ này với những cơ quan thực thi còn mang nặng tính sự vụ chủ nghĩa và chưa mang tính hệ thống. Mối quan hệ giữa những cơ quan quản lý sở hữu trí tuệ và cơ quan thực thi thuộc những bộ ngành, địa phương theo cả chiều dọc và chiều ngang hiện nay còn tản mát, chưa được củng cố trong một cơ chế hành động thống nhất. Vai trò của chủ thể quyền, những trạng sư đại diện đã từng bước được tăng và được ghi nhận trong nhiều văn bản pháp luật, nhưng trong thực tế họ chỉ mới phát huy được trong khắc phục, xử lý những vụ việc cụ thể dựa vào mối quan hệ trực tiếp hơn là dựa trên cơ sở vật chất hợp tác công – tư sáng tỏ và hợp pháp. Trong bối cảnh đó, Việt Nam cũng cần thiết xây dựng chiến lược quốc gia về SHTT, trong đó xây dựng những bước đi thích hợp và hiệu quả với điều kiện, hoàn cảnh của Việt Nam. Chính phủ cần đưa ra chương trình hành động quốc gia cụ thể trong từng năm cho hoạt động bảo hộ và thực thi quyền. Theo đó, những bộ ngành, cơ quan quản lý chuyên môn, cơ quan thực thi thuộc những bộ, ngành, địa phương khác nhau mang trách nhiệm thực hiện những nhiệm vụ của mình trong mối quan hệ gắn kết với nhiệm vụ, hoạt động của những cơ quan khác nhằm đạt được mục tiêu cụ thể trong từng giai đoạn. Trên cơ sở vật chất tham khảo kinh nghiệm quốc tế, Chính phủ cũng cần thiết lập tổ chức túc trực giúp Chính phủ xây dựng và giám sát thực hiện chiến lược và chương trình hành động, đồng thời mang nhiệm vụ điều phối hoạt động của những cơ quan về bảo hộ và thực thi quyền sở hữu trí tuệ của những bộ, ngành, địa phương. Trước mắt, Bộ Khoa học và Khoa học, với vai trò là cơ quan đầu mối về sở hữu trí tuệ, cần nhanh chóng xây dựng Đề án Kế hoạch hành động quốc gia tăng cường năng lực, hiệu quả hoạt động của những cơ quan thực thi quyền sở hữu trí tuệ. Nội dung Đề án bao gồm: Mục tiêu, nội dung của đề án, lộ trình thực hiện trong thời kì 5 năm. Trong đó nêu rõ thời kì thực hiện từng nội dung, những nội dung ưu tiên đối với từng lực lượng, mục đích đạt được trong từng giai đoạn và những giải pháp thích hợp để đạt kết quả, mục tiêu đã đặt ra.
Ngoài ra, chúng ta cần phổ biến luật sở hữu trí tuệ trong nhân dân và đưa bộ môn sỡ hữu trí tuệ vào trường học. Bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ ngày càng trở nên quan yếu trong việc xúc tiến sự thông minh, phát triển nền kinh tế, văn hóa và trở thành điều kiện tiên quyết trong hội nhập quốc tế của mỗi quốc gia. Vì vậy, tiếp tục tăng nhận thức cho người dân, những tổ chức và tư nhân mang liên quan, nhằm đưa Luật sở hữu trí tuệ vào cuộc sống là điều cần thiết…
Originally posted 2019-01-07 09:47:33.