Thương nghiệp quốc tế đã ra đời cách đây hàng nghìn năm. Nhưng phải tới thế kỷ 15 thì mới xuất hiện những nỗ lực nhằm giảng giải nguồn gốc và những lợi ích từ thương nghiệp quốc tế. Trong phần này ta sẽ nghiên cứu tuần tự về ý kiến của chủ nghĩa trọng thương và tiếp đó là lý thuyết về lợi thế tuyệt đối của Adam Smith. Từ ý kiến của A.Smith, hai lý thuyết khác tiếp tục được xây dựng và phát triển, đó là lý thuyết về lợi thế so sánh của nhà kinh tế học người Anh David Ricardo trong thế kỷ 19 và lý thuyết Heckscher-Ohlin,  một dự án nghiên cứu sâu hơn lý thuyết của D.Ricardo của hai nhà kinh tế học người Thụy Điển là Eli Heckscher và Bertil Ohlin trong thế kỷ XX.

Những lý thuyết của Smith, Ricardo và Heckscher-Ohlin giúp giảng giải mô phỏng của thương nghiệp quốc tế đang diễn ra trong nền kinh tế toàn cầu. Một số khía cạnh của mô phỏng này mang thể hiểu được một cách dễ  dàng. Khí hậu thuận lợi và những nguồn tài nguyên thiên nhiên dồi dào giảng giải vì sao Ghana lại xuất khẩu hạt ca-cao, Brazil xuất khẩu cà phê và Ả rập Xê-út xuất khẩu dầu thô. Tuy vậy, một phần rất to của mô phỏng thương nghiệp quốc tế mà chúng ta quan sát được khó giảng giải hơn nhiều. Ví dụ, vì sao Nhật Bản xuất khẩu những loại ô tô, hàng điện tử dân dụng và máy phương tiện? Và vì sao Thụy Sĩ xuất khẩu những loại hóa chất, dược phẩm, đồng hồ đeo tay và đồ nữ trang? Lý thuyết của David Ricardo về lợi thế so sánh đưa ra một cách giảng giải về sự khác biệt giữa tất cả các nước về năng suất lao động. Lý thuyết Heckscher-Ohlin chi tiết hơn lúc nhấn mạnh tới sự tương tác giữa những tỷ lệ yếu tố sản xuất (bao gồm đất đai, lao động và vốn) sẵn mang tại tất cả các nước khác nhau với tỷ lệ yếu tố sản xuất cần thiết để sản xuất ra một hàng hóa cụ thể. Sự giảng giải này dựa trên giả thuyết rằng tất cả các nước mang mức độ dồi dào những yếu tố sản xuất khác nhau. Tuy nhiên, những kiểm nghiệm về tính đúng đắn của lý thuyết này lại cho thấy rằng đó ko phải là những giảng giải xoành xoạch đúng cho những mô phỏng thương nghiệp diễn ra trên thực tế.

Một trong những câu trả lời cho sự thất bại của lý thuyết Heckscher-Ohlin để giảng giải những mô phỏng thương nghiệp trên thực tế chính là lý thuyết về vòng đời sản phẩm của tác giả Raymond Vernon (Mỹ). Lý thuyết này cho rằng trong giai đoạn ban sơ của vòng đời, hầu hết những sản phẩm mới đều được sản xuất và xuất khẩu từ những quốc gia mà tại đó chúng được phát minh. Tuy nhiên, lúc một sản phẩm mới được chấp nhận rộng rãi trên thị trường quốc tế, quá trình sản xuất sẽ khởi đầu diễn ra ở những nước khác và cuối cùng sản phẩm đó mang thể sẽ được xuất khẩu trở lại chính quốc gia phát minh trước hết.

Cũng theo mạch lập luận tương tự tương tự, trong thập kỷ 80 của thế kỷ trước, một số nhà kinh tế học mà tiêu biểu là Paul Krugman, một giáo sư kinh tế, đã phát triển một lý thuyết mà sau đó được biết tới như là lý thuyết mới về thương nghiệp. Lý thuyết này nhấn mạnh rằng trong một số trường hợp, tất cả các nước chuyên môn hóa vào sản xuất và xuất khẩu những sản phẩm đặc thù ko phải bởi vì sự khác biệt về mức độ dồi dào những nhân tố sản xuất, mà bởi vì trong một số ngành nhất định thị trường toàn cầu chỉ mang thể chấp nhận và cho phép một số lượng hạn chế những đơn vị mang thể tham gia vào (ví dụ ngành công nghiệp chế tạo tàu bay chở khách dân dụng). Trong những ngành tương tự, những đơn vị xâm nhập thị trường trước sẽ mang khả năng thiết lập cho mình một lợi thế khó khăn mà những đơn vị gia nhập sau đó khó mang thể đạt được. Do vậy, mô phỏng thương nghiệp thực tế diễn ra giữa tất cả các nước mang thể một phần là do năng lực của những đơn vị thuộc một quốc gia giành được những lợi thế của người đi trước.

Ko ngừng lại ở đó, trong những dự án nghiên cứu liên quan tới lý thuyết thương nghiệp mới, tác giả Michael Porter (người Mỹ) đã đưa ra lý thuyết lợi thế khó khăn quốc gia. Lý thuyết này quyết tâm giảng giải vì sao một nước cụ thể lại đạt được những thành công quốc tế trong một ngành nhất định. Kế bên lý do vì sự ưu đãi hay mức độ dồi dào của những nhân tố sản xuất, Porter đã chỉ ra tầm quan yếu của những nhân tố quốc gia ví dụ như nhu cầu trong nước, và những đối thủ khó khăn trong nước trong việc giảng giải sự thống trị của một quốc gia trong sản xuất và xuất khẩu một sản phẩm cụ thể.

1. Chủ nghĩa trọng thương 

Lý thuyết trước hết giảng giải về thương nghiệp quốc tế là nghiên cứu của chủ nghĩa trọng thương, khởi đầu tại nước Anh vào giữa thế kỷ 16. Nội dung cơ bản nhất của chủ nghĩa này khẳng định rằng vàng và bạc là phương tiện chính thẩm định sự giàu mang của quốc gia và giữ vai trò trọng yếu tạo điều kiện cho hoạt động kinh doanh giữa những nước trở nên sôi động. Vào thời kỳ đó, vàng và bạc là tiền tệ trong trao đổi thương nghiệp giữa tất cả các nước; một quốc gia mang thể thu được vàng và bạc về nhờ việc xuất khẩu hàng hóa. Trái lại, nhập khẩu hàng hóa từ những nước khác sẽ làm cho những kim loại quý này rời khỏi quốc gia đó. Do vậy, tư tưởng chủ đạo của chủ nghĩa trọng thương cho rằng cần phải duy trì trạng thái thặng dư thương nghiệp, tức là xuất khẩu nhiều hơn nhập khẩu để mang lại lợi ích tốt nhất cho một nước. Lúc một nước tích lũy được nhiều vàng bạc thì sự giàu mang, uy tín, và quyền lực của nước đó cũng sẽ tăng lên. Thomas Mun, một tác giả theo tư tưởng trọng thương người Anh đã viết năm 1630: Phương tiện phổ dụng từ đó làm tăng sự giàu mang và ngân khố của chúng ta chính là hoạt động ngoại thương, trong đó ta phải luôn tuân theo nguyên tắc: hàng năm bán cho những người bên ngoài một lượng trị giá nhiều hơn những gì chúng ta tiêu sử dụng của họ.

Nhất quán với tư tưởng này, chủ nghĩa trọng thương ủng hộ sự can thiệp của chính phủ nhằm đạt được thặng dư trong cán cân thương nghiệp. Những nhà trọng thương ko cho rằng kim ngạch thương nghiệp to là một  ưu điểm mà họ đề xuất những chính sách nhằm tối đa hóa xuất khẩu và tổi thiểu hóa nhập khẩu. Để đạt được điều này, nhập khẩu phải được hạn chế bởi những giải pháp như thuế quan và hạn ngạch, trong lúc xuất khẩu sẽ được trợ cấp.

Nhà kinh tế học cổ điển David Hume (người Xcốt-len) đã chỉ ra một sự thiếu nhất quán cố hữu trong thuyết giáo trọng thương vào năm 1752. Ông đưa ra lập luận bằng ví dụ quan hệ kinh doanh giữa hai nước Anh và Pháp. Giả sử Anh mang cán cân thương nghiệp thặng dự trong kinh doanh với Pháp (do xuất khẩu sang Pháp nhiều hơn nhập khẩu từ Pháp), và theo đó là một lượng vàng bạc sẽ di chuyển vào nước Anh. Điều này làm cho lượng cung tiền trong nước ở Anh sẽ tăng mạnh và gây ra lạm phát ở nước này. Tuy nhiên, tại Pháp, dòng vàng bạc chảy ra ngoài quốc gia sẽ gây tác động trái lại. Lượng cung tiền tại Pháp sẽ giảm xuống, và giá cả tại nước này cũng sẽ giảm theo. Sự thay đổi này trong mối tương quan giữa giá cả tại Anh và giá cả tại Pháp sẽ khuyến khích người dân Pháp tìm ít hàng hóa của Anh hơn (bởi vì đã trở nên đắt đỏ hơn) còn người dân Anh sẽ tìm nhiều hàng hóa của Pháp hơn (vì trở nên rẻ hơn). Kết quả dẫn tới cán cân thương nghiệp của Anh sẽ bị xấu đi còn cán cân thương nghiệp của Pháp sẽ được cải thiện. Hiện tượng này sẽ diễn ra cho tới lúc nào thặng dư thương nghiệp của Anh ko còn nữa. Tương tự, theo Hume, trong dài hạn ko quốc gia nào mang thể duy trì được thặng dư trong cán cân thương nghiệp và do vậy vàng bạc cũng ko thể tích lũy mãi như những nhà trọng thương đã dự trù.

Nhược điểm của chủ nghĩa trọng thương là đã nhìn nhận thương nghiệp như một trò chơi mang tổng bằng  ko (zero-sum sport – tức thị lợi ích mà một nước thu được chính bằng thiệt hại mà nước khác mất đi.)  Hạn chế này đã được những lý thuyết của Adam Smith và David Ricardo ra đời sau đó chỉ rõ và khẳng định thương nghiệp là một trò chơi mang tổng lợi ích là số dương (positive-sum sport –tất cả những nước đều thu được lợi ích.) Đáng tiếc là tư tưởng của thuyết trọng thương ko hề bị mất đi. Những nhà trọng thương mới (neo-mercantilists) thăng bằng sức mạnh chính trị với sức mạnh kinh tế và sức mạnh kinh tế với thặng dư trong cán cân thương nghiệp. Những nhà phê bình lập luận rằng nhiều nước đã ứng dụng chiến lược trọng thương mới được đưa ra để đồng thời nhằm xúc tiến xuất khẩu và hạn chế nhập khẩu. Ví dụ, những người chỉ trích cho rằng Trung Hoa theo đuổi chính sách trọng thương mới bằng cách giữ trị giá đồng Nhân dân tệ của họ ở mức giá thấp so với đồng Đôla Hoa Kỳ một cách mang chủ đích nhằm bán được nhiều hàng hóa sang thị trường Hoa Kỳ hơn, và do đó tích lũy được một lượng to thặng dư thương nghiệp và dự trữ ngoại hối khổng lồ.

2. Lý thuyết về Lợi thế tuyệt đối

Trong cuốn sách nổi tiếng của mình xuất bản năm 1776 với nhan đề “Sự giàu mang của tất cả các nước“, Adam Smith đã đưa ra ý kiến phản bác bỏ lại nhìn nhận của chủ nghĩa trọng thương cho rằng thương nghiệp là một trò chơi mang tổng lợi ích bằng ko. Smith lập luận rằng tất cả các nước khác nhau chính là về khả năng sản xuất những hàng hóa một cách mang hiệu quả và theo ông, một nước mang lợi thế tuyệt đối trong sản xuất một sản phẩm trong khi nước đó sản xuất sản phẩm đó một cách hiệu quả hơn so với nước khác. Vào thời kỳ của Smith, người Anh là những nhà sản xuất hàng dệt hiệu quả nhất trên toàn cầu với sự ưu việt hơn hẳn về những trật tự chế tạo. Trong lúc đó, nhờ sự kết hợp của khí hậu thuận lợi, đất đai phì nhiêu, và kinh nghiệm tích lũy qua nhiều thế hệ, người Pháp lại là những người sản xuất rượu vang hiệu quả nhất. Tương tự, mang thể nói rằng người Anh mang được lợi thế tuyệt đối trong việc sản xuất hàng dệt, trong lúc người Pháp lại mang lợi thế tuyệt đối về sản xuất rượu vang.

Theo Smith, những nước nên chuyên môn hóa vào sản xuất những sản phẩm mà nước đó mang lợi thế so sánh và sau đó trao đổi những hàng hóa đó lấy những hàng hóa sản xuất bởi những nước khác.Lập luận cơ bản của Adam Smith là một quốc gia ko bao giờ nên tự sản xuất những hàng hóa mà thực tế mang thể tìm được từ những nước khác với tầm giá thấp hơn. Và bằng cách chuyên môn hóa sản xuất những hàng hóa mà một nước mang lợi thế tuyệt đối, cả hai nước sẽ thu được lợi ích lúc tham gia vào thương nghiệp quốc tế.

Ví dụ phân tích tác động của thương nghiệp diễn ra giữa hai nước là Ghana và Hàn Quốc với một số giả thiết sau:

–       Ghana và Hàn Quốc cả hai đều mang cùng một lượng những nguồn lực và những nguồn lực này mang thể được sử dụng để sản xuất một trong hai sản phẩm là gạo hoặc cacao.

–       Tại mỗi nước mang sẵn 200 đơn vị nguồn lực và Ghana phải tốn 10 đơn vị nguồn lực để sản xuất ra một tấn cacao và tốn 20 đơn vị nguồn lực để sản xuất ra một tấn gạo. Tương tự, Ghana sẽ mang thể sản xuất ra được 20 tấn cacao lúc ko sản xuất gạo hoặc 10 tấn gạo lúc ko sản xuất cacao hoặc là số lượng kết hợp của gạo và cacao ở giữa hai mức sản lượng trên. Những sự kết hợp về sản lượng gạo và cacao khác nhau mà Ghana mang thể sản xuất được trình diễn trên phố GG‟ trong Hình vẽ…..  Đây được xem là đường giới hạn khả năng sản xuất (PPF) của Ghana.

–       Tương tự tương tự, giả sử rằng, tại Hàn Quốc phải tốn 40 đơn vị nguồn lực để sản xuất một tấn cacao và chỉ tốn 10 đơn vị nguồn lực để sản xuất một tấn gạo. Tương tự, Hàn Quốc sẽ mang thể sản xuất tối đa 5 tấn cacao lúc ko sản xuất gạo, 20 tấn gạo lúc ko sản xuất cacao, hoặc là số lượng kết hợp của cả cacao và gạo nằm giữa hai mức sản lượng kia. Những sự kết hợp về sản lượng gạo và cacao khác nhau mà Hàn Quốc mang thể sản xuất được trình diễn trên phố KK‟ trong Hình 5.1. Đây được xem là đường giới hạn khả năng sản xuất (PPF) của Hàn Quốc. Với thể thấy rõ là Ghana mang lợi thế tuyệt đối về sản xuất cacao (vì tại Hàn Quốc phải tốn nhiều nguồn lực hơn để sản xuất cacao so với ở  Ghana.)

Tương tự tương tự, Hàn Quốc mang lợi thế tuyệt đối về sản xuất gạo. Trường hợp lúc ko mang nước nào trao đổi kinh doanh với nhau: Mỗi nước sử dụng một nửa nguồn lực của mình mang được để sản xuất gạo và nửa còn lại sử dụng để sản xuất cacao. Và đồng thời mỗi nước sẽ phải tiêu sử dụng lượng hàng hóa mà nước đó sản xuất ra. Ghana mang thể sản xuất 10 tấn cacao và 5 tấn gạo (trình diễn bằng điểm A trên Hình 3.1), trong lúc Hàn Quốc mang thể sản xuất ra 10 tấn gạo và 2,5 tấn cacao. Lúc ko mang thương nghiệp, mức sản xuất kết hợp của cả hai nước sẽ là 12,5 tấn cacao (10 tấn của Ghana cùng 2,5 tấn của Hàn Quốc) và 15 tấn gạo (5 tấn của Ghana cùng 10 tấn của Hàn Quốc). Nếu mỗi nước chuyên môn hóa vào sản xuất mặt hàng mà mình mang lợi thế tuyệt đối rồi sau đó trao đổi với nhau hàng hóa mà nước đó thiếu, Ghana sẽ sản xuất được 20 tấn cacao còn Hàn Quốc sẽ sản xuất được 20 tấn gạo. Tương tự, bằng cách thực hiện chuyên môn hóa, sản lượng của cả hai hàng hóa đã tăng lên. Sản lượng của cacao tăng từ 12,5 tấn lên 20 tấn, trong lúc sản lượng gạo tăng từ 15 tấn lên 20 tấn. Mức tăng về sản lượng thu được từ việc thực hiện chuyên môn hóa là 7,5 tấn cacao và 5 tấn gạo. Bảng 3.1 sẽ tóm tắt những con số này.

Bằng cách tham gia vào hoạt động thương nghiệp và trao đổi 1 tấn cacao lấy 1 tấn gạo, những nhà sản xuất ở cả hai quốc gia mang thể tiêu sử dụng một lượng nhiều hơn cacao và gạo. Giả sử rằng Ghana và Hàn Quốc trao đổi cacao và gạo trên cơ sở vật chất 1:1; mang tức thị giá của 1 tấn cacao ngang bằng với giá của 1 tấn gạo.

Nếu Ghana quyết định xuất khẩu 6 tấn cacao sang Hàn Quốc và nhập khẩu về 6 tấn gạo thì lượng tiêu sử dụng cuối cùng của nước này sẽ gồm 14 tấn cacao và 6 tấn gạo. So với trường hợp lúc chưa chuyên môn hóa và tham gia vào thương nghiệp thì lượng tiêu sử dụng tăng thêm 4 tấn cacao và 1 tấn gạo. Tương tự đối với Hàn Quốc, lượng tiêu sử dụng cuối cùng của nước này sẽ gồm 6 tấn cacao và 14 tấn gạo, tức là tăng thêm 3,5 tấn cacao và 4 tấn gạo. Tương tự, nhờ mang chuyên môn hóa và thương nghiệp, sản lượng của cả cacao và gạo đều được tăng lên và người tiêu sử dụng ở cả hai nước được tiêu sử dụng nhiều hơn. Do đó, chúng ta mang thể thấy rõ rằng thương nghiệp là một trò chơi mang tổng lợi ích là một số dương; và thương nghiệp mang lại lợi ích ròng rã cho tất cả những nước tham gia.

3. Lý thuyết về Lợi thế so sánh

David Ricardo đã đưa lý thuyết của Adam Smith tiến xa thêm một bước nữa bằng cách khám phá ra xem điều gì sẽ xảy ra lúc một quốc gia mang lợi thế tuyệt đối trong sản xuất tất cả những mặt hàng. Lý thuyết của Smith về lợi thế tuyệt đối gợi ý rằng một nước tương tự sẽ ko thu được lợi ích gì từ thương nghiệp quốc tế. Trong cuốn sách “Những nguyên lý của kinh tế chính trị“ viết năm 1817 của mình, Ricardo đã chứng minh rằng trường hợp đó sẽ ko diễn ra. Theo lý thuyết của Ricardo về lợi thế so sánh, hoàn toàn hợp lý lúc một nước chuyên môn hóa vào sản xuất những hàng hóa mà nước đó sản xuất một cách hiệu quả hơn và tìm về những hàng hóa mà nước đó sản xuất kém hiệu quả hơn so với những nước khác, ngay cả lúc điều đó mang tức thị tìm hàng hóa từ những nước khác mà mình mang thể tự sản xuất hiệu quả hơn. Điều này nhường nhịn như trái với tư duy thông thường của mọi người, tính logíc của lập luận này mang thể được minh chứng bằng một ví dụ đơn thuần như sau.

Giả sử rằng Ghana hiệu quả hơn trong việc sản xuất cả hai mặt hàng cacao và gạo; mang tức thị Ghana mang lợi thế tuyệt đối trong sản xuất cả hai mặt hàng. Tại Ghana, phải tốn 10 đơn vị nguồn lực để sản xuất 1 tấn cacao và 13 1/3 đơn vị nguồn lực để sản xuất ra 1 tấn gạo. Tương tự, với 200 đơn vị nguồn lực mang sẵn, Ghana mang thể sản xuất ra 20 tấn cacao lúc ko sản xuất gạo, 15 tấn gạo lúc ko sản xuất cacao, hoặc bất kỳ lượng kết hợp nào ở giữa và nằm trên phố giới hạn khả năng sản xuất (PPF) của nước này (đường GG‟ trong Hình  3.2). Tại Hàn Quốc, giả sử để sản xuất ra 1 tấn cacao phải tốn 40 đơn vị nguồn lực, còn để sản xuất 1 tấn  gạo phải tốn 20 đơn vị nguồn lực. Như thế Hàn Quốc mang thể sản xuất ra 5 tấn cacao lúc ko sản xuất gạo,

10 tấn gạo lúc ko sản xuất cacao hoặc bất kỳ lượng kết hợp nào của hai sản phẩm ở giữa hai số lượng trên và nằm trên phố giới hạn khả năng sản xuất của nước này (đường KK‟ trong Hình 3.2). Chúng ta lại giả sử trong trường hợp ko mang thương nghiệp giữa hai nước, mỗi nước sẽ sử dụng một nửa số đơn vị nguồn lực sẵn mang để sản xuất từng sản phẩm. Tương tự, ko mang thương nghiệp, Ghana sẽ sản xuất 10 tấn cacao và 7,5 tấn gạo (điểm A trong Hình 3.2), trong lúc Hàn Quốc sẽ sản xuất được 2,5 tấn cacao và 5 tấn gạo (điểm B trong Hình 3.2).

Trong khi Ghana mang lợi thế tuyệt đối về sản xuất cả hai sản phẩm, vì sao nước này vẫn nên tham gia trao đổi với Hàn Quốc? Câu trả lời là: mặc dù Ghana mang lợi thế tuyệt đối về sản xuất cả hai sản phẩm, nước này lại chỉ mang lợi thế so sánh trong sản xuất cacao: Ghana mang thể sản xuất cacao 4 lần nhiều hơn so với Hàn Quốc, nhưng chỉ mang thể 1,5 lần nhiều hơn trong sản xuất gạo. Tương tự, Ghana sản xuất cacao hiệu quả hơn một cách tương đối so với sản xuất gạo.

Ko mang thương nghiệp, lượng cacao tổng cùng của hai nước là 12,5 tấn (10 tấn của Ghana và 2,5 tấn của Hàn Quốc) và lượng gạo tổng cùng cũng là 12,5 tấn (7,5 tấn của Ghana và 5 tấn của Hàn Quốc). Trong trường hợp này, mỗi nước phải tự tiêu sử dụng những gì hai nước sản xuất ra. Bằng cách tham gia vào thương nghiệp, hai nước mang thể gia tăng tổng lượng sản xuất của cả gạo và cacao, và người tiêu sử dụng ở hai nước cũng sẽ sử dụng một lượng nhiều hơn của cả hai sản phẩm.

Những lợi ích từ thương nghiệp

Ta hình dung rằng Ghana khai thác lợi thế so sánh trong sản xuất cacao để tăng sản lượng sản phẩm này từ 10 tấn lên 15 tấn. Lượng cacao này sẽ tốn hết 150 đơn vị nguồn lực, tương tự còn 50 đơn vị nguồn lực sẽ dành để sản xuất được 3,75 tấn gạo (điểm C trong Hình 3.2). Trong lúc đó, Hàn Quốc chuyên môn hóa vào sản xuất gạo và làm ra được 10 tấn gạo. Tương tự, sản lượng tổng cùng của cả hai sản phẩm đều đã tăng lên. Trước lúc mang chuyên môn hóa, sản lượng tổng cùng là 12,5 tấn cacao và 12,5 tấn gạo. Hiện tại là 15 tấn cacao và 13,75  tấn gạo (3,75 tấn của Ghana và 10 tấn của Hàn Quốc). Điều này được minh họa trong Bảng 3.2.

Ko chỉ mang sản lượng sản xuất ra cao hơn mặc cả hai nước còn mang thể thu lợi từ thương nghiệp. Nếu  Ghana và Hàn Quốc trao đổi cacao và gạo theo tỷ lệ 1:1, và mỗi nước lựa chọn trao đổi 4 tấn xuất khẩu đổi lấy 4 tấn nhập khẩu, cả hai nước sẽ mang thể tiêu sử dụng nhiều cacao và gạo hơn so với lúc chưa thực hiện chuyên môn hóa và trao đổi (xem Bảng 3.2).

Tương tự, nếu Ghana trao đổi 4 tấn cacao với Hàn Quốc đổi lấy 4 tấn gạo, nước này sẽ vẫn còn 11 tấn cacao, nhiều hơn 1 tấn so với trước lúc mang thương nghiệp. Với 4 tấn gạo mang được từ trao đổi với Hàn Quốc, Ghana sẽ mang tổng cùng 7,75 tấn gạo, nhiều hơn 0,25 tấn so với lúc chưa mang chuyên môn hóa. Tương tự tương tự, sau lúc trao đổi 4 tấn gạo với Ghana, Hàn Quốc sẽ còn 6 tấn gạo, nhiều hơn 1 tấn so với trước lúc chuyên môn hóa. Thêm vào đó, với 4 tấn cacao mang được từ trao đổi, Hàn Quốc sẽ mang tổng cùng nhiều hơn 1,5 tấn so với trước lúc mang thương nghiệp. Tương tự, lượng tiêu sử dụng về gạo và cacao đã tăng lên ở cả hai quốc gia và đó là kết quả của việc chuyên môn hóa và trao đổi.

Thông điệp cơ bản của lý thuyết về lợi thế so sánh là sản lượng tiềm năng của toàn cầu sẽ to hơn nhiều trong điều kiện thương nghiệp tự do ko bị hạn chế (so với trong điều kiện hạn chế về thương nghiệp). Lý thuyết của Ricardo gợi ý rằng người tiêu sử dụng ở tất cả tất cả các nước sẽ được tiêu sử dụng nhiều hơn nếu như ko mang  hạn chế trong thương nghiệp giữa những nước. Điều này diễn ra ngay cả lúc tất cả các nước ko mang lợi thế tuyệt đối trong sản xuất bất kỳ hàng hóa nào. Nói một cách khác, so với lý thuyết về lợi thế tuyệt đối lý thuyết về lợi thế so sánh khẳng định một cách kiên cố hơn nhiều rằng thương nghiệp là một trò chơi mang tổng lợi ích là một số dương trong đó tất cả những nước tham gia đều thu được lợi ích kinh tế. Tương tự, lý thuyết này đã cung ứng một cơ sở vật chất hợp lý cho việc khuyến khích tự do hóa thương nghiệp và đến giờ, lý thuyết của Ricardo vẫn chứng tỏ sức thuyết phục lúc thường được xem là vũ khí lập luận chủ yếu cho những người nào ủng hộ cho thương nghiệp tự do.

Những hạn chế và những giả thiết đi kèm hai lý thuyết của A.Smith và D.Ricardo

Kết luận về thương nghiệp tự do mang lại lợi ích cho tất cả là một khẳng định còn nặng tính chủ quann lúc được rút ra từ một mô phỏng đơn thuần như ở phần trên. Mô phỏng đơn thuần đó đi kèm với nhiều giả thiết phi thực tế:

1. Giả thiết về một toàn cầu giản đơn trong đó chỉ mang 2 quốc gia và 2 loại hàng hóa trong lúc đó trên thực tế, mang rất nhiều quốc gia và vô số hàng hóa khác nhau.

2. Giả thiết về tầm giá vận tải bằng ko giữa tất cả các nước là sự bất hợp lý rõ ràng.

3. Giả thiết về giá cả những nguồn lực sản xuất là ngang bằng nhau tại tất cả các nước khác nhau cũng ko mang tính thực tiễn. Đồng thời mô phỏng cũng chưa nhắc tới tỷ giá hối đoái, chỉ đơn thuần giả thiết rằng cacao và gạo mang thể trao đổi với nhau theo tỷ lệ 1:1.

4. Giả thiết về những nguồn lực sản xuất mang thể thuận lợi di chuyển giữa những ngành sản xuất trong phạm vi một  quốc gia là ko thích hợp vì trên thực tế, trường hợp đó ko phải lúc nào cũng diễn ra.

5. Giả thiết về hiệu suất ko đổi theo quy mô, mang tức thị việc chuyên môn hóa tại Ghana và Hàn Quốc ko tác động tới số lượng nguồn lực cần thiết để sản xuất ra 1 tấn cacao hay 1 tấn gạo. Tuy nhiên, trên thực tế tồn tại cả hai trường hợp hiệu suất tăng dần và hiệu suất giảm dần theo mức độ chuyên môn hóa. Khối lượng nguồn lực đòi hỏi để sản xuất một mặt hàng mang thể tăng hoặc giảm lúc một nước chuyên môn hóa vào sản xuất mặt hàng đó.

6. Giả thiết rằng mỗi nước mang một lượng nguồn lực sản xuất ko đổi và thương nghiệp tự do ko thay đổi hiệu quả sử dụng những nguồn lực của từng nước cũng là một hạn chế. Bởi vì giả thiết mang tính tĩnh này  ko cho phép những thay đổi về số lượng nguồn lực sản xuất của một nước cũng như những thay đổi về tính hiệu quả một nước sử dụng những nguồn lực của mình lúc thương nghiệp tự do diễn ra.

7. Mô phỏng cũng đã đưa ra giả thiết cho rằng ko mang tác động của thương nghiệp lên sự phân phối thu nhập trong phạm vi một nước.

Với những giả thiết ở trên, liệu kết luận rằng thương nghiệp tự do mang lợi cho tất cả mang thể mở rộng ra cho toàn cầu thực tế với nhiều quốc gia, nhiều mặt hàng, tầm giá vận tải hiện hữu, những tỷ giá hối đoái biến động, tính bất di bất dịch của những nguồn lực trong nước, hiệu suất thay đổi theo mức độ chuyên môn hóa sản xuất, và những biến động khác? Mặc dù mức độ mở rộng chi tiết của lý thuyết về lợi thế so sánh vượt ra khỏi phạm vi nghiên cứu của cuốn sách này, những nhà kinh tế học đã cho thấy rằng kết quả cơ bản rút ra từ mô phỏng giản đơn ở trên mang thể được khái quát hóa cho một toàn cầu bao gồm nhiều quốc gia sản xuất nhiều mặt hàng khác nhau.7  Dù mang nhiều thiếu sót trong mô phỏng của của Ricardo, nghiên cứu đã gợi ý là mệnh đề cơ bản rằng tất cả những nước sẽ xuất khẩu những hàng hóa mà họ sản xuất mang hiệu quả nhất sẽ được xác minh thông qua số liệu thống kê.

 Mở rộng lý thuyết của David Ricardo

Chúng ta cùng xem xét tình huống xảy ra lúc nới lỏng ba giả thiết xác định ở phần trên trong mô phỏng lợi thế so sánh giản đơn. Dưới đây ta sẽ nới lỏng những giả thuyết rằng những nguồn lực mang thể di chuyển một cách tự do từ một ngành sản xuất hàng hóa này sang ngành sản xuất hàng hóa khác trong phạm vi một quốc gia, giả thuyết hiệu suất ko đổi theo quy mô, và giả thiết về thương nghiệp ko làm thay đổi khối lượng nguồn lực sản xuất của quốc gia hoặc hiệu quả của việc sử dụng những nguồn lực đó.

Nguồn lực ko linh động

Trong mô phỏng so sánh giản đơn về Ghana và Hàn Quốc, chúng ta giả thiết rằng những người sản xuất (nông dân) mang thể thuận lợi chuyển đổi đất đai từ trồng cây cacao sang trồng lúa gạo, và trái lại. Cho dù giả  thiết này đúng với một số nông sản, nhưng những nguồn lực sản xuất ko phải lúc nào cũng thuận lợi chuyển đổi từ sản xuất một hàng hóa này sang sản xuất hàng hóa khác. Ví dụ, ứng dụng chế độ thương nghiệp tự do đối với một nước phát triển cao như là Hoa Kỳ thường ngụ ý rằng nước này sẽ sản xuất ít những sản phẩm mang hàm lượng lao động cao như là hàng dệt could, và sản xuất nhiều những sản phẩm mang hàm lượng tri thức cao như là phần mềm máy tính hoặc những sản phẩm khoa học sinh vật học. Mặc dù về tổng thể cả quốc gia sẽ được lợi nhờ việc chuyển đổi này nhưng những nhà sản xuất hàng dệt could sẽ chịu thiệt hại. Một người lao động ngành dệt could khó mang thể mang đủ trình độ để viết phần mềm cho một đơn vị máy tính. Do vậy, chuyển đổi sang chế độ thương nghiệp tự do mang tức thị người người lao động đó mang thể sẽ bị thất nghiệp hoặc phải chấp nhận một công việc kém quyến rũ khác như làm việc trong một shop bán đồ ăn nhanh. Và cũng từ đó, những người phải gánh chịu những tầm giá thiệt hại hoặc công việc của họ bị đe dọa do thương nghiệp tự do đem lại thường là những người phản đối việc ứng dụng chế độ thương nghiệp này mạnh mẽ nhất ngay tại những nước phát triển. Tại những nước đó, chính phủ thường giảm bớt tác động của giai đoạn chuyển đổi sang chế độ thương nghiệp tự do bằng cách viện trợ việc tập huấn lại những người thôi việc làm do hậu quả của quá trình này. Những thiệt hại gây ra bởi xu hướng vận động tới chế độ thương nghiệp tự do chỉ là hiện tượng xảy ra trong ngắn hạn mà thôi, trong lúc những lợi ích giành  được  từ thương nghiệp một lúc quá trình chuyển đổi diễn ra thuận lợi vừa to lao lại vừa lâu bền.

Hiệu suất giảm dần

Mô phỏng lợi thế so sánh giản đơn được phát triển dựa trên quy luật hiệu suất ko đổi theo mức độ chuyên môn hóa. Theo quy luật này thì số đơn vị nguồn lực cần thiết để sản xuất một đơn vị sản phẩm (gạo hay cacao) ở mỗi nước được giả thiết là ko thay đổi tại bất kỳ điểm nào trên phố giới hạn khả năng sản xuất (PPF) của nước đó. Như ta đã giả thiết là để sản xuất 1 tấn cacao ở Ghana luôn phải tốn 10 đơn vị nguồn lực đầu vào. Tuy nhiên, sẽ là sắp với thực tế hơn nếu giả thiết rằng hiệu suất sẽ giảm dần theo mức độ chuyên môn hóa. Hiệu suất giảm dần theo mức độ chuyên môn hóa diễn ra lúc cần nhiều đơn vị nguồn lực hơn để sản xuất ra một đơn vị sản phẩm tăng thêm. Nếu như chỉ cần 10 đơn vị nguồn lực là đủ để tăng thêm sản lượng cacao của Ghana từ 12 lên 13 tấn, thì mang thể sẽ phải cần tới 11 đơn vị nguồn lực để tăng sản lượng cacao từ 13 lên 14 tấn, cần 12 đơn vị nguồn lực để tăng sản lượng từ 14 lên 15 tấn, và cứ tương tự tăng dần lên. Hiệu suất giảm dần thể hiện bằng một đường PPF lồi cho Ghana (như Hình 3.3), hơn là một đường thẳng như trong Hình 3.2.

Giả thiết hiệu suất giảm dần mang tính thực tiễn cao vì hai lý do sau. Thứ nhất, ko phải tất cả những nguồn lực đều mang chất lượng như nhau. Lúc một nước quyết tâm tăng sản lượng của một loại sản phẩm, nước đó phải dựa trên những nguồn lực biên mà năng suất của chúng ko to như những đơn vị nguồn lực được sử dụng trước hết. Kết quả là nhiều nguồn lực phải huy động hơn để sản xuất ra cùng một lượng tăng thêm của sản lượng. Ví dụ ta biết rằng trên thực tế một số diện tích đất năng suất hơn một số diện tích đất khác. Lúc Ghana quyết tâm gia tăng sản lượng cacao của mình, nước này sẽ phải tận dụng ngày càng nhiều hơn những diện tích đất vốn kém phì nhiêu hơn những diện tích đất được sử dụng từ ban sơ. Lúc mức sản lượng trên một đơn vị diện tích  đất đai giảm xuống, Ghana sẽ phải sử dụng nhiều diện tích đất hơn để sản xuất ra thêm 1 tấn cacao.

Lý do thứ hai dẫn tới hiệu suất giảm dần là những hàng hóa khác nhau mang tỷ lệ sử dụng những nguồn lực cũng khác nhau. Cùng hình dung một ví dụ như sau: giả sử ngành trồng cây cacao sẽ sử dụng nhiều đất đai và ít lao động hơn trồng lúa, và Ghana đang quyết tâm chuyển những nguồn lực từ sản xuất gạo sang sản xuất cacao.  Lúc chuyển đổi, ngành lúa gạo sẽ phóng thích theo tỷ lệ lượng lao động nhiều tương đối và lượng diện tích đất đai ít tương đối cho việc sản xuất cacao một cách hiệu quả. Để hấp thụ những nguồn lao động và đất đai tăng thêm đó, ngành trồng cacao sẽ phải chuyển đổi sang những phương thức sản xuất thâm dụng lao động. Tác động của việc chuyển đổi này là hiệu quả sử dụng lao động của ngành sản xuất cacao sẽ giảm xuống, và tương tự hiệu suất sẽ lại giảm dần.

Hiệu suất giảm dần cho thấy rằng tất cả các nước khó mang khả năng thực hiện chuyên môn hóa tới mức độ như trong mô phỏng giản đơn của Ricardo đưa ra ở phần trước. Hiệu suất giảm dần theo mức độ chuyên môn hóa gợi ý rằng lợi ích thu được từ việc chuyên môn hóa thường sẽ về số ko (cạn hết) trước lúc quá trình chuyên môn hóa kết thúc. Trên thực tế, hầu hết tất cả các nước ko chuyên môn hóa mà thay vào đó là sản xuất một loạt những sản phẩm khác nhau. Tuy nhiên, lý thuyết lợi thế so sánh cho rằng những nước nên chuyên môn hóa cho tới điểm tại đó lợi nhuận giảm dần vượt quá những lợi ích thu được từ thương nghiệp. Tương tự, kết luận cơ bản ở đây là thương nghiệp tự do ko hạn chế sẽ mang lại lợi ích vẫn đúng, mặc dù vì lý do hiệu suất giảm dần, lợi ích thu được sẽ ko to như trong trường hợp hiệu suất ko đổi.

Những hiệu ứng động và Tăng trưởng kinh tế

Mô phỏng lợi thế so sánh giản đơn giả thiết rằng thương nghiệp ko làm thay đổi số lượng nguồn lực mang sẵn tại mỗi quốc gia hay hiệu quả sử dụng nguồn lực của quốc gia đó. Giả thiết mang tính tĩnh này ko kể tới những thay đổi mang tính động mà thương nghiệp mang thể mang lại. Nếu ta nới lỏng giả thiết này thì rõ ràng một nền kinh tế thực hiện thương nghiệp tự do sẽ mang khả năng thu được những lợi ích động dưới hai hình thức. Thứ nhất, thương nghiệp tự do mang thể làm gia tăng số lượng nguồn lực của một nước thông qua lượng tăng lên về lao động, vốn từ nước ngoài đáp ứng nhu cầu sử dụng trong nước. Thứ hai, thương nghiệp tự do mang thể cũng làm tăng hiệu quả sử dụng những nguồn lực của một nước. Lợi ích này mang thể bắt nguồn từ một số nhân tố, ví dụ hiệu quả kinh tế nhờ quy mô, khoa học, sức ép khó khăn từ mở rộng thương nghiệp.

Những lợi ích động về cả khối lượng những nguồn lực của một nước cũng như mức hiệu quả mà những nguồn lực được sử dụng sẽ làm cho đường giới hạn khả năng sản xuất của một nước dịch chuyển ra ngoài. Điều này được minh họa trong Hình 3.4, đường PPF1  dịch chuyển ra ngoài thành PPF2  là kết quả của những lợi ích động thu được từ thương nghiệp tự do. Và do sự dịch chuyển ra ngoài đó, quốc gia trong Hình 3.4 mang thể sản xuất nhiều hơn hai hàng hóa so với trước lúc mang thương nghiệp tự do. Lý thuyết về lợi thế so sánh  gợi ý rằng việc mở cửa một nền kinh tế thực hiện tự do thương nghiệp ko chỉ thu về những hình thức lợi ích tĩnh như đã nhắc ở phần trên mà còn thu về cả những lợi ích động mang tác dụng kích thích tăng trưởng kinh tế. Nếu tương tự, thì ta mang thể nghĩ rằng tự do hóa thương nghiệp sẽ mang lại nhiều lợi ích như trên thực tế vẫn diễn ra.

4. Lý thuyết Heckscher – Ohlin

Lý thuyết của Ricardo nhấn mạnh rằng lợi thế so sánh xuất phát từ những sự khác biệt về năng suất lao động. Do vậy, liệu Ghana mang hiệu quả hơn Hàn Quốc trong sản xuất cacao phụ thuộc vào mức độ hiệu quả  sử  dụng những nguồn lực của nước này. Ricardo nhấn mạnh tới năng suất lao động và lập luận rằng những sự khác biệt về năng suất lao động giữa những nước ngụ ý về lợi thế so sánh. Hai nhà kinh tế học người Thụy Điển là Eli Heckscher (vào năm 1919) và Bertil Ohlin (vào năm 1933) đã đưa ra cách giảng giải khác về lợi thế so sánh. Họ chứng tỏ rằng lợi thế so sánh xuất phát từ những sự khác biệt trong độ sẵn mang những yếu tố sản xuất.

Bằng cách sử dụng khái niệm độ sẵn mang những yếu tố hai tác giả  muốn nhắc tới mức độ mà một nước mang sẵn những nguồn lực như đất đai, lao động và vốn. Những nước mang độ sẵn mang những yếu tố khác nhau, và sự sẵn mang những yếu tố khác nhau đó giảng giải những sự khác biệt về giá cả những nhân tố; cụ thể, độ dồi dào của nhân tố càng to thì giá cả của nhân tố đó càng rẻ.

 Lý thuyết Heckscher-Ohlin dự đoán rằng những nước sẽ xuất khẩu những hàng hóa mà sử dụng nhiều hàm lượng những nhân tố dồi dào tại nước đó và nhập khẩu những hàng hóa mà sử dụng nhiều hàm lượng những nhân tố khan hiếm tại nước đó. Tương tự, lý thuyết H-O quyết tâm giảng giải mô phỏng của thương nghiệp quốc tế mà ta chứng kiến trên thị trường toàn cầu. Giống như lý thuyết của Ricardo, lý thuyết H-O cho rằng thương nghiệp tự do sẽ mang lại lợi ích. Tuy nhiên, khác với lý thuyết của Ricardo, lý thuyết H-O lại lập luận rằng mô phỏng thương nghiệp quốc tế được xác định bởi sự khác biệt về mức độ sẵn mang của những nhân tố sản xuất hơn là bởi sự khác biệt về năng suất lao động.

Lý thuyết H-O thuận lợi được minh chứng trên thực tế. Ví dụ như nước Hoa Kỳ trong một thời kì dài là một nước xuất khẩu to trên toàn cầu về hàng nông sản, và điều này phản ánh một phần về sự dồi dào khác thường của Hoa Kỳ về diện tích đất mang thể canh tác. Hay trái lại, Trung Hoa nổi trội về xuất khẩu những hàng hóa được sản xuất trong những ngành thâm dụng lao động như là dệt could và giày dép. Điều này phản ánh mức độ dồi dào tương đối của Trung Hoa về lao động giá rẻ. Nước Hoa Kỳ, vốn ko mang nhiều lao động giá rẻ, từ lâu đã là nước nhập khẩu chủ yếu những mặt hàng này. Lưu ý rằng, mức độ sẵn mang ở đây là tương đối, ko phải con số tuyệt đối; một nước mang thể mang số lượng tuyệt đối những nhân tố đất đai và lao động nhiều hơn hẳn so với nước khác, nhưng lại chỉ mang mức độ dồi dào tương đối một trong hai yếu tố đó mà thôi.

Nghịch lý Leontief

Lý thuyết H-O được xem là một trong những lý thuyết mang mức độ tác động rộng to trong kinh tế học quốc tế. Hầu hết những nhà kinh tế học đều thích ứng dụng lý thuyết này hơn so với lý thuyết lợi thế so sánh của Ricardo bởi vì nó sử dụng ít giả thiết đơn thuần hóa hơn. Và cũng vì lý do mang tầm tác động to, lý thuyết này được kiểm chứng bởi nhiều rà soát thực nghiệm khác nhau. Khởi đầu bằng nghiên cứu được công bố vào năm 1953 bởi Wassily Leontief (người đạt giải Nobel về kinh tế học vào năm 1973), nhiều nghiên cứu thực nghiệm đã đặt vấn đề về tính đúng đắn của lý thuyết H-O.

Vận dụng lý thuyết H-O, Leontief dự đoán rằng, bởi vì nước Hoa Kỳ dồi dào tương đối về vốn so với những nước khác nên nước Hoa Kỳ sẽ là nước xuất khẩu những mặt hàng thâm dụng vốn và nhập khẩu những  mặt  hàng thâm dụng lao động. Nhưng nghiên cứu thực nghiệm của công cho thấy một kết quả bất thần là ông phát hiện rằng hàng hóa xuất khẩu của Hoa Kỳ lại là hàng hóa kém thâm dụng vốn so với hàng nhập khẩu của Hoa Kỳ. Vì kết quả này trái với những gì mà lý thuyết H-O đã dự đoán, nó đã được biết tới với tên gọi Nghịch lý Leontief.

Ko người nào khẳng định kiên cố vì sao ta lại quan sát được nghịch lý Leontief. Một giảng giải được đưa ra là nước Hoa Kỳ mang lợi thế đặc thù trong sản xuất những sản phẩm mới hoặc những hàng hóa chế tạo với những khoa học mang tính đổi mới. Những sản phẩm đó mang thể được xem là mang mức thâm dụng vốn thấp hơn so với những sản phẩm sử dụng khoa học đã mang thời kì chín muồi và trở thành thông dụng cho sản xuất hàng loạt. Do vậy, nước Hoa Kỳ mang thể xuất khẩu những hàng hóa sử dụng nhiều lao động mang kỹ năng và ý thức doanh nghiệp thông minh, ví dụ như những phần mềm máy tính, trong lúc đó lại nhập khẩu những sản phẩm chế tạo công nghiệp nặng vốn dĩ sử dụng một lượng to vốn đầu tư. Một vài nghiên cứu thực nghiệm cũng mang xu hướng ủng hộ nhận định này. Tuy nhiên, những kiểm nghiệm lý thuyết H-O sử dụng dữ liệu cho một số lượng to những nước lại mang xu hướng khẳng định sự tồn tại của nghịch lý Leontief.

Điều này đẩy những nhà kinh tế vào thế tiến thoái lưỡng nan. Họ thích sử dụng lý thuyết H-O về những nền tảng lý thuyết, nhưng đó lại là một cách dự đoán ko kiên cố về những mô phỏng thương nghiệp đang diễn ra trên toàn cầu. Mặt khác, lý thuyết H-O mang nhiều hạn chế, lý thuyết về lợi thế so sánh của Ricardo, trên thực tế còn dự đoán những mô phỏng thương nghiệp với độ xác thực cao hơn. Giải pháp tốt nhất cho tình thế khó xử này mang lẽ là quay trở lại với ý tưởng của Ricardo là những mô phỏng thương nghiệp chủ yếu được xác định bởi những sự khác biệt  giữa những nước về năng suất lao động. Do đó, một người mang thể lập luận rằng nước Hoa Kỳ xuất khẩu tàu bay chở khách và nhập khẩu hàng dệt could ko phải vì sự sẵn mang những yếu tố sản xuất của nước này đặc thù thích hợp vớingành sản xuất tàu bay và ko thích hợp với ngành dệt could, mà bởi vì nước Hoa Kỳ tương đối hiệu quả hơn trong việc chế tạo tàu bay so với sản xuất hàng dệt could.

Một giả thiết quan yếu trong lý thuyết H-O là khoa học tại tất cả các nước là tương tự nhau. Điều này mang lẽ ko sát với thực tế. Những sự khác biệt về khoa học mang thể sẽ dẫn tới sự khác biệt về năng suất lao động, yếu tố sẽ định hướng những mô phỏng trao đổi trong thương nghiệp quốc tế.27 Và cũng tương tự, sự thành công của Nhật Bản trong xuất khẩu ô tô trong những thập niên 1970 và 1980 ko chỉ dựa trên mức độ sẵn mang tương đối của vốn mà còn cả trên sự phát triển của khoa học chế tạo hiện đại của nước này, yếu tố tạo điều kiện cho Nhật Bản đạt được mức năng suất cao hơn trong chế tạo ô tô so với những nước khác cũng mang sự dồi dào về vốn. Nhiều nghiên cứu thực nghiệm sắp đây đã gợi ý rằng cách giảng giải mang tính lý thuyết này mang thể đúng.28  Nghiên cứu mới chứng minh rằng một lúc những sự khác biệt trong khoa học giữa những nước được kiểm soát, những nước sẽ thực sự xuất khẩu những hàng hóa thâm dụng những yếu tố sản xuất dồi dào trong nước và nhập khẩu những hàng hóa thâm dụng những yếu tố sản xuất khan hiếm trong nước. Nói cách khác, một lúc tác động của sự khác biệt về khoa học lên năng suất lao động được kiểm soát thì lý thuyết H-O nhường nhịn như sẽ đạt được sức mạnh dự đoán.

5. Lý thuyết về vòng đời sản phẩm

Raymond Vernon là người trước hết đưa ra lý thuyết về vòng đời sản phẩm vào giữa thập kỷ 1960 của thế kỷ trước.29 Lý thuyết của ông dựa trên những quan sát thực tế là trong suốt thế kỷ XX một tỷ lệ rất to những sản phẩm mới của toàn cầu đã được phát triển bởi những đơn vị Hoa Kỳ và được tiêu thụ ban sơ tại thị trường Hoa Kỳ (ví dụ như sản xuất ô tô ở quy mô công nghiệp, máy thu hình, máy ảnh chụp lấy ngay, máy photocopy, máy tính tư nhân, và những chíp bán dẫn). Để giảng giải thực tế này, Vernon lập luận rằng sự thịnh vượng và quy mô của thị trường Hoa Kỳ đã mang lại cho những đơn vị Hoa Kỳ một động lực rất to đề phát triển những sản phẩm tiêu sử dụng mới. Thêm vào đó, tầm giá nhân lực cao ở Hoa Kỳ cũng làm cho những đơn vị Hoa Kỳ mang lý do để sáng chế ra những trật tự khoa học tiết kiệm tầm giá sản xuất.

Nếu chỉ vì lý do những sản phẩm được phát triển bởi một đơn vị của Hoa Kỳ và được bán lần trước hết ở thị trường Hoa Kỳ mà suy ra rằng sản phẩm đó yêu cầu phải được sản xuất tại nước Hoa Kỳ thìa là chưa thuyết phục. Sản phẩm đó hoàn toàn mang thể được sản xuất ở nước ngoài, những nơi mang tầm giá sản xuất thấp hơn và sau đó xuất khẩu trở lại Hoa Kỳ. Tuy nhiên, Vernon đã lập luận rằng hầu hết những sản phẩm mới ban sơ đều được phát triển tại nước Hoa Kỳ. Một điều rõ ràng là những đơn vị tiên phong ở đây, trên cơ sở vật chất cân nhắc những biến động và rủi ro đi liền với việc giới thiệu một sản phẩm mới, luôn tin rằng sẽ tốt hơn nếu nơi sản xuất ở sắp với nơi tiêu thụ cũng như sắp với trụ sở chính, nơi đưa ra những quyết định của những đơn vị. Hơn nữa, nhu cầu đối với hầu hết những sản phẩm mới thường ko phụ thuộc vào yếu tố giá cả như thế nào mà phụ thuộc vào những yếu tố phi giá cả như kiểu dáng, mẫu mã, tính năng, sự tiện dụng, v.v…. Do vậy, những đơn vị phát minh mang thể tính giá thành bán ra khá cao đối với những sản phẩm mới, và yếu tố này làm cho nhu cầu đòi hỏi đi tìm kiếm một nơi sản xuất với tầm giá thấp tại một nước khác ko còn cần thiết.

Vernon đã đi theo hướng lập luận rằng ở giai đoạn đầu trong vòng đời của một sản phẩm mới tiêu biểu, lúc nhu cầu đang khởi đầu tăng cao một cách nhanh chóng ở Hoa Kỳ thì nhu cầu tại những nước tiên tiến khác chỉ giới hạn ở một số nhóm khách hàng mang thu nhập cao mà thôi. Do nhu cầu ban sơ tại những nước tiên tiến khác còn hữu hạn tương tự nên những đơn vị chưa thấy cần thiết phải đầu tư vào sản xuất tại những nước này, nhưng  vẫn thấy cần thiết phải xuất khẩu một số sản phẩm từ Hoa Kỳ sang những thị trường đó.

Theo thời kì, nhu cầu đối với sản phẩm mới sẽ tăng dần tại những nước phát triển khác ngoài Hoa Kỳ (ví dụ như Anh, Pháp, Đức và Nhật Bản) cho tới lúc những nhà sản xuất tại đó thấy đã tới lúc phải tiến hành sản xuất để phục vụ cho thị trường nước mình. Thêm nữa, những đơn vị Hoa Kỳ cũng mang thể sẽ thiết lập những dây chuyền sản xuất tại những nước phát triển mang nhu cầu đang tăng nhanh và tương tự, quá trình sản xuất tại những nước này khởi đầu hạn chế bớt tiềm năng xuất khẩu từ nước Hoa Kỳ.

Lúc thị trường ở Hoa Kỳ và một số nước phát triển khác trở nên bão hoà thì sản phẩm mới cũng đạt tới mức độ tiêu chuẩn hoá, và giá cả khởi đầu trở thành vũ khí khó khăn chủ yếu trên thị trường. Lúc điều này xảy ra, những cân nhắc về tầm giá khởi đầu đóng một vai trò to hơn trong quá trình khó khăn. Những nhà chế tạo tại những nước phát triển nơi mà tầm giá lao động thấp hơn so với tầm giá lao động tại Hoa Kỳ (ví dụ như tại những nước Ý, Tây Ban Nha) hiện tại mang thể sản xuất và xuất khẩu sang thị trường Hoa Kỳ.

Nếu những sức ép về tầm giá trở nên mạnh hơn nữa thì quá trình cũng sẽ ko ngừng ở đó. Chu kỳ theo đó nước Hoa Kỳ đánh mất lợi thế của mình cho những nước phát triển khác mang thể được tiếp tục lặp lại một lần nữa, lúc những nước đang phát triển (ví dụ như Thái Lan) khởi đầu mang được những lợi thế sản xuất so với những nước phát triển. Do vậy, chu kỳ của sản xuất toàn cầu sẽ theo trật tự: kể từ Hoa Kỳ chuyển sang những nước phát triển khác và tiếp đó là từ những nước này chuyển sang những nước đang phát triển.

Theo thời kì, kết quả của những xu hướng này đối với những mô phỏng trao đổi của thương nghiệp toàn cầu là một nước xuất khẩu sản phẩm sẽ trở thành một nước nhập khẩu lúc quá trình sản xuất được tập trung tới những địa điểm ở nước ngoài mang tầm giá sản xuất thấp hơn. Hình 4 mô tả quá trình tăng trưởng của sản xuất và tiêu sử dụng theo thời kì tại nước Hoa Kỳ rồi sang những nước phát triển khác và sau đó là sang những nước đang phát triển.

6. Lý thuyết thương nghiệp mới

Lý thuyết thương nghiệp mới khởi đầu nổi lên từ thập kỷ 1970 của thế kỷ XX trong khi một số nhà kinh tế đặt vấn đề về giả thuyết hiệu suất giảm dần theo chuyên môn hoá trong lý thuyết về thương nghiệp quốc tế. Theo họ, tồn tại trường hợp hiệu suất tăng dần trong một số ngành kinh tế và lợi ích kinh tế nhờ quy mô chính là một  trong những trường hợp đặc thù của hiệu suất tăng dần. Đây là một trong những yếu tố tác động tới mô phỏng thương nghiệp quốc tế.

Lợi ích kinh tế nhờ quy mô là hiện tượng giảm tầm giá đơn vị kết hợp với sản lượng đầu ra tăng cao. Nếu như thương nghiệp quốc tế mang lại kết quả là một nước chuyên môn hoá vào sản xuất một sản phẩm nhất định, và nếu mang được lợi ích kinh tế nhờ quy mô trong việc sản xuất sản phẩm này thì lúc đó sản lượng đầu ra sẽ tăng lên, và tầm giá đơn vị sẽ giảm xuống. Trong trường hợp đó, sẽ xuất hiện lợi ích tăng dần đối với việc chuyên môn hoá chứ ko phải là lợi ích giảm dần. Nói cách khác, lúc một nước sản xuất nhiều hơn, do đạt được lợi ích kinh tế theo quy mô, năng suất lao động sẽ tăng lên và những tầm giá đơn vị sẽ giảm xuống.

Lợi ích kinh tế nhờ quy mô mang thể xuất phát từ một số nguồn sau: khả năng dàn trải tầm giá nhất quyết cho một sản lượng đầu ra to, hoặc khả năng một số lượng to những nhà sản xuất tận dụng những nhân lực và thiết bị chuyên biệt mang năng suất lao động cao hơn những nguồn lực thông thường. Lợi ích kinh tế nhờ quy mô là nguồn quan yếu để giảm tầm giá sản xuất trong nhiều ngành khác nhau, từ sản xuất phần mềm máy tính, tới sản  xuất ô tô, từ dược phẩm tới ngành công nghiệp vụ trụ. Lấy ví dụ, hãng Microsoft thu được lợi ích kinh tế nhờ quy mô bằng cách dàn trải những tầm giá nhất quyết trong phát triển hệ quản lý Home windows mới, con số đó vào khoảng 5 tỷ đôla Hoa Kỳ, lên khoảng 250 triệu hoặc nhiều hơn số lượng những máy tính tư nhân cuối cùng sẽ được cài đặt hệ quản lý mới này. Tương tự tương tự, những đơn vị sản xuất ô tô cũng thu được lợi ích kinh tế nhờ quy mô bằng cách sản xuất với số lượng to những loại ô tô từ một dây chuyền chế tạo trong đó mỗi người lao động mang một nhiệm vụ chuyên môn hóa cao.

Lý thuyết mới về thương nghiệp cũng lập luận rằng nếu mức sản lượng đầu ra cần thiết để đạt được tính lợi ích kinh tế nhờ quy mô đủ to đại diện cho một phần đáng kể của tổng nhu cầu toàn cầu đối với sản phẩm đó thì thị trường toàn cầu mang thể chỉ tương trợ được cho một số hữu hạn những đơn vị đóng tại một số ít những nước tham gia vào sản xuất mặt hàng này. Những đơn vị tham gia vào thị trường toàn cầu trước hết sẽ là những đơn vị giành được lợi vậy mà những đơn vị khác khó lòng mang được. Do vậy, một đơn vị chỉ mang thể thống trị trong xuất khẩu một sản phẩm đặc thù mà tính lợi ích kinh tế theo quy mô đóng vai trò quan yếu, và mức sản lượng cần thiết để đạt được tính lợi ích theo quy mô này đại diện cho một phần chủ yếu của tổng sản lượng toàn cầu, bởi vì đó sẽ là nền tảng cho đơn vị trước hết bước vào ngành công nghiệp.

Về cơ bản, lý thuyết thương nghiệp mới đã nêu ra hai điểm quan yếu: Thứ nhất, thông qua tác động lên lợi ích kinh tế nhờ quy mô, thương nghiệp mang thể làm gia tăng mức độ phổ quát của những hàng hóa cung ứng tới người tiêu sử dụng và giảm bớt tầm giá trung bình trên một sản phẩm. Thứ hai, trong những ngành sản xuất trong khi sản lượng làm ra đòi hỏi đạt được tính lợi ích kinh tế nhờ quy mô đại diện cho một tỷ trọng đáng kể tổng nhu cầu của toàn cầu, thì thị trường toàn cầu chỉ mang thể tương trợ và tạo điều kiện cho một số ít những đơn vị tham gia vào mà thôi. Do vậy, thương nghiệp toàn cầu trong một số sản phẩm nhất định sẽ được thống trị bởi những quốc  gia mang những đơn vị là những người tiên phong trong ngành sản xuất đó.

Tăng độ phổ quát sản phẩm và giảm tầm giá sản xuất

Lúc những nước trao đổi thương nghiệp với nhau, những thị trường quốc gia đơn lẻ được kết hợp thành một thị trường toàn cầu rộng to hơn. Những đơn vị mang thể đạt được lợi ích kinh tế nhờ quy mô trên cơ sở vật chất thị trường được mở rộng đó. Theo lý thuyết thương nghiệp mới, mỗi nước sẽ mang điều kiện để chuyên môn hóa vào sản xuất  một nhóm những sản phẩm nhất định mà trong trường hợp ko mang thương nghiệp khó mang thể xảy ra. Đồng thời bằng cách nhập khẩu những sản phẩm nước đó ko sản xuất từ những nước khác, một nước mang thể đồng thời vừa tăng mức độ phổ quát của sản phẩm cho người tiêu sử dụng, vừa giảm tầm giá của những hàng hóa đó. Tương tự là thương nghiệp đã tạo thời cơ cho các đối tác cùng mang lợi ngay cả lúc những nước ko hề mang sự khác biệt về mức độ sẵn mang những nguồn lực hay khoa học.

Lợi ích kinh tế nhờ quy mô, Lợi thế của người đi trước và Mô phỏng của thương nghiệp quốc tế

Lý thuyết thương nghiệp mới cũng cho rằng mô phỏng thương nghiệp mà chúng ta quan sát trên thực tế nền kinh tế toàn cầu mang thể là kết quả của việc đạt được lợi ích kinh tế nhờ quy mô và lợi thế của người đi trước. Những lợi thế của người đi trước là những lợi thế về mặt chiến lược và kinh tế mà những người xâm nhập trước hết của một ngành mang được. Khả năng giành được lợi thế kinh tế nhờ quy mô to hơn so với những người gia nhập sau đó, và tương tự lợi ích thu về từ một cấu trúc tầm giá thấp, là một lợi thế của người đi trước hết sức quan yếu. Lý thuyết thương nghiệp mới lập luận rằng đối với những sản phẩm mà lợi thế kinh tế nhờ quy mô là hết sức quan yếu và đại diện một tỷ trọng đáng kể cho nhu cầu của toàn cầu, thì người gia nhập trước vào ngành đó mang thể giành được lợi thế tầm giá theo cấp độ mà những người gia nhập sau sắp như ko mang khả năng đuổi kịp. Do vậy, mô phỏng thương nghiệp mà ta quan sát được đối với những sản phẩm đó phản ánh những lợi thế của người đi trước. Những nước mang thể chiếm ưu thế trong xuất khẩu những hàng hóa nhất định bởi vì lợi ích kinh tế nhờ quy mô là rất quan yếu đối với quá trình sản xuất của họ, mang lại cho họ lợi thế của người đi trước.

Nghiên cứu về ngành sản xuất tàu bay chở khách thương nghiệp cho thấy rằng lợi ích kinh tế nhờ quy mô trong ngành này đối với bắt nguồn từ khả năng dàn trải tầm giá nhất quyết trong tổng tầm giá phát triển một sản phẩm mới trên một sản lượng đầu ra to. Trên thực tế, để phát triển chiếc siêu tàu bay A380 với 550 chỗ ngồi, hãng Airbus đã tiêu tốn khoảng 14 tỷ đôla Hoa Kỳ. Để bù đắp lại tầm giá khổng lồ đó và hòa vốn trong kinh doanh loại tàu bay này, Airbus sẽ phải bán được ít nhất 250 chiếc A380. Nếu như hãng mang thể bán được 350 chiếc thì đây sẽ là một khoản đầu tư mang lời. Tuy nhiên, tổng nhu cầu dự đoán trong vòng 20 năm tới đối với dòng siêu tàu bay này ước tính vào khoảng từ 400 tới 600 chiếc. Tức thị, thị trường toàn cầu chỉ mang thể tạo điều kiện thu được lợi nhuận cho một nhà sản xuất dòng sản phẩm này và Airbus sẽ là hãng trước hết sản xuất siêu tàu bay 550 chỗ đạt được lợi ích kinh tế nhờ quy mô. Những nhà sản xuất tiềm năng khác, ví dụ như hãng Boeing, sẽ ko mang thời cơ tham gia vào thị trường này bởi họ ko mang được lợi thế kinh tế nhờ quy mô mà hãng Airbus sẽ đạt được. Bằng cách đi tiên phong trong ngành thị trường siêu tàu bay trở  khách, Airbus sẽ giành được lợi thế của người đi trước dựa trên việc đạt được lợi ích kinh tế nhờ quy mô, những yếu tố mà đối thủ khó khăn của hãng khó mang thể theo kịp và kết quả là EU sẽ trở thành nhà xuất khẩu hàng đầu về siêu tàu bay chở khách.

Những ý nghĩa của Lý thuyết thương nghiệp mới

Lý thuyết thương nghiệp mới mang những ý nghĩa quan yếu. Lý thuyết này gợi ý rằng những nước mang thể thu được lợi ích từ hoạt động thương nghiệp ngay cả lúc ko mang sự khác biệt về sự sẵn mang những nguồn lực sản xuất hay khoa học. Thương nghiệp cho phép một nước chuyên môn hóa vào sản xuất những sản phẩm nhất định, đạt được lợi ích kinh tế nhờ quy mô và giảm tầm giá sản xuất, đồng thời tìm những sản phẩm mà trong nước ko sản xuất từ nước vốn cũng chuyên môn hóa vào sản xuất những sản phẩm khác. Bằng cơ chế này, mức độ phổ quát của những sản phẩm dành cho người tiêu sử dụng sẽ tăng lên trong lúc tầm giá sản xuất trung bình cho những sản phẩm đó giảm xuống, kéo theo mức giá bán cũng giảm theo, từ đó phóng thích những nguồn lực để sản xuất nhiều hàng hóa và nhà cung cấp khác.

Lý thuyết cũng gợi ý rằng một nước mang thể thống trị trong xuất khẩu một loại hàng hóa chỉ đơn thuần là vì nước đó đủ could mắn để mang được một hoặc một vài đơn vị trong số những đơn vị trước hết tham gia vào sản  xuất hàng hóa đó. Do mang khả năng đạt được lợi ích kinh tế nhờ quy mô, những đơn vị tiên phong trong một ngành sẽ ngăn cản sự gia nhập của những đơn vị khác sau đó. Khả năng của những người tiên phong trong việc thu lợi từ hiệu suất tăng dần đã tạo ra rào cản cho việc gia nhập ngành.

Lý thuyết thương nghiệp mới mang tranh chấp với lý thuyết H-O, vốn cho rằng một nước sẽ thống trị trong xuất khẩu một sản phẩm lúc nước đó đặc thù được ưu đãi về những yếu tố sản xuất cần thiết được sử dụng nhiều trong chế tạo sản phẩm đó. Những người ủng hộ lý thuyết thương nghiệp mới lại lập luận rằng nước Hoa Kỳ là nhà xuất khẩu chính về tàu bay chở khách thương nghiệp ko phải bởi vì nước này mang được những ưu đãi về những nguồn lực sản xuất đòi hỏi trong chế tạo tàu bay mà bởi vì một trong những đơn vị trước hết gia nhập ngành công nghiệp này, hãng Boeing, là một đơn vị của Hoa Kỳ. Tuy nhiên, lý thuyết thương nghiệp mới ko hề tranh chấp với lý thuyết về lợi thế so sánh. Lợi ích kinh tế nhờ quy mô giúp gia tăng năng suất lao động. Vì thế lý thuyết này xác định được một nguồn gốc quan yếu của lợi thế so sánh.

7. Lý thuyết về Lợi thế khó khăn quốc gia: Mô phỏng xoàn của Porter

Vào năm 1990, giáo sư Michael Porter của Trường Kinh doanh Harvard đã cho xuất bản những kết quả của một nỗ lực nghiên cứu chuyên sâu nhằm tìm hiểu vì sao một số nước lại thành công còn một số khác lại thất bại trong khó khăn quốc tế. Porter và những cùng sự đã nghiên cứu tổng cùng 100 ngành tại 10 quốc gia khác  nhau. Giống như những người ủng hộ thuyết thương nghiệp mới, dự án của Porter được định hướng bởi niềm tin rằng những lý thuyết hiện tại về thương nghiệp quốc tế chỉ chỉ ra được một phần của câu chuyện. Đối với Porter, nhiệm vụ cốt yếu là giảng giải được vì sao một quốc gia đạt được sự thành công quốc tế trong một ngành cụ thể. Vì sao Nhật Bản rất giỏi trong ngành chế tạo ô tô? Vì sao Thụy sĩ xuất sắc trong sản xuất và xuất khẩu những thiết bị xác thực và những loại dược phẩm? Vì sao Đức và Hoa Kỳ làm rất tốt trong ngành công  nghiệp hóa chất? Những thắc mắc này khó thể trả lời được một cách thuận lợi bằng lý thuyết H-O, và lý thuyết về lợi thế so sánh sẽ nói rằng Thụy Sĩ xuất sắc về sản xuất và xuất khẩu những thiết bị xác thực bởi vì nước này sử dụng những nguồn lực của mình rất hiệu quả trong những ngành đó. Mặc dù điều này mang thể là xác thực, nhưng lại ko giảng giải được vì sao Thụy Sĩ năng suất hơn về ngành đó so với những nước khác như Anh, Đức, hoặc Tây Ban Nha. Porter đã quyết tâm giải vấn đề nan giải này.

Porter đã xây dựng lý thuyết về bốn tính chất to của một quốc gia hình thành nên môi trường khó khăn cho những đơn vị tại nước đó, và những tính chất này xúc tiến hoặc ngăn cản sự tạo ra lợi thế khó khăn của quốc gia đó (xem Hình 3.4). Những tính chất đó là:

– Điều kiện về những yếu tố sản xuất – vị thế của một nước về những yếu tố sản xuất ví dụ như nguồn lao động mang kỹ năng hoặc cơ sở vật chất hạ tầng cần thiết để khó khăn trong một ngành cụ thể.

– Những điều kiện về cầu – nhu cầu trong nước đối với hàng hóa hoặc nhà cung cấp của một ngành.

– Những ngành tương trợ và liên quan – sự hiện diện hoặc ko sẵn mang của những ngành tương trợ và liên quan mang năng lực khó khăn quốc tế.

– Chiến lược, cơ cấu và mức độ khó khăn nội bộ ngành – những điều kiện quản lý những đơn vị được tạo ra, tổ chức, và quản trị như thế nào và thực chất của đối thủ khó khăn trong nước.

Porter nhắc về bốn tính chất này như là bốn yếu tố cấu tạo nên mô phỏng xoàn. Ông lập luận rằng những đơn vị mang khả năng thành công cao nhất trong những ngành hoặc những phân ngành trong đó mô  hình xoàn được thuận lợi nhất. Ông cũng cho rằng mô phỏng xoàn là một hệ thống tương tác và củng cố lẫn nhau. Tác động của một tính chất sẽ phụ thuộc vào tình trạng của những tính chất khác. Ví dụ, theo Porter thì những điều kiện về cầu thuận lợi sẽ ko mang lại lợi thế khó khăn trừ lúc tình hình khó khăn nội bộ ngành đủ để làm đơn vị phải phản ứng lại những điều kiện đó.

Porter cho rằng mang hai yếu tố nữa mang thể chi phối tới mô phỏng xoàn của quốc gia theo những cách thức quan yếu khác nhau: đó là thời cơ và chính phủ. Những thời cơ xảy tới, ví dụ những phát minh thông minh to, mang thể tái cấu trúc lại ngành và mang lại thời cơ cho những đơn vị của một nước vượt lên những đơn vị khác. Chính phủ, bằng cách lựa chọn những chính sách của mình, mang thể làm giảm đi hoặc cải thiện lợi thế quốc gia. Ví dụ, những quy định mang thể điều chỉnh những điều kiện về cầu của quốc gia, những chính sách chống độc quyền mang thể tác  động tới mức độ khó khăn nội bộ ngành, và những khoản đầu tư của chính phủ vào giáo dục tập huấn mang thể thay đổi điều kiện về những yếu tố sản xuất.

Điều kiện những yếu tố sản xuất

Điều kiện về những yếu tố sản xuất chính là trọng tâm của lý thuyết H-O. Trong khi Porter ko đề xuất bất cứ nội dung gì hoàn toàn mới, nhưng ông đã thực sự phân tích kỹ những đặc tính của những yếu tố sản xuất. Ông thừa nhận sự phân cấp của những yếu tố sản xuất, phân biệt giữa những yếu tố cơ bản (ví dụ những nguồn tài nguyên thiên nhiên, khí hậu, vị trí địa lý và nhân khẩu học) và những yếu tố tiên tiến (ví dụ, hạ tầng truyền thông, lao động mang kỹ năng và trình độ cao, những thiết bị nghiên cứu, và phương pháp khoa học). Ông lập luận rằng những yếu tố tiên tiến đóng vai trò hết sức quan yếu trong lợi thế khó khăn. Ko giống như những yếu tố cơ bản được ưu đãi một cách tự nhiên, những yếu tố tiên tiến lại là sản phẩm của sự đầu tư của những tư nhân, những đơn vị và của chính phủ. Do vậy, những khoản đầu tư của chính phủ vào tập huấn cơ bản và tăng, bằng cách cải thiện trình độ tri thức và kỹ năng chung của nhân dân cũng như kích thích nghiên cứu tiên tến tại những cơ sở vật chất giáo dụng cấp cao, mang thể giúp nâng cấp những yếu tố tiên tiến của một nước.

Mối quan hệ giữa những yếu tố tiên tiến và cơ bản là mối quan hệ phức hợp. Những nhân tố cơ bản mang thể cung ứng lợi thế ban sơ mà sau đó sẽ được củng cố và mở rộng thông qua đầu tư vào những yếu tố tiên tiến. Trái lại, bất lợi về những yếu tố cơ bản mang thể tạo ra những sức ép phải đầu tư vào những yếu tố tiên tiến. Một ví dụ rõ ràng nhất về hiện tượng này là về Nhật Bản, một nước ko mang nhiều đất trồng trọt và những nguồn khoáng sản, tuy nhiên thông qua đầu tư đã tạo lập được một sự dồi dào rất to những yếu tố tiên tiến. Porter lưu ý rằng lực lượng kỹ sư lành nghề đông đảo ở Nhật Bản (phản ánh thông qua tỷ lệ số lượng người tốt nghiệp mang bằng kỹ sư trên bình quân đầu người hơn hẳn bất kỳ nước nào) là nhân tố cốt lõi dẫn tới sự thành công của Nhật Bản trong nhiều ngành công nghiệp chế tạo.

Những điều kiện về Cầu

Porter nhấn mạnh tới vai trò của cầu trong nước trong việc giúp tăng lợi thế khó khăn của quốc gia. Thông thường, những đơn vị thường tỏ ra nhạy cảm nhất với những nhu cầu của những khách hàng ở sắp với họ nhất. Do đó, những đặc điểm của nhu cầu thị trường trong nước đặc thù quan yếu trong việc định hình những tính chất của những sản phẩm được chế tạo trong nước và trong việc tạo ra sức ép cho sự thông minh đổi mới và tăng chất lượng sản phẩm. Porter lập luận rằng những đơn vị của một nước giành được lợi thế khó khăn nếu những người tiêu sử dụng trong nước của họ mang được sự sành sỏi và đòi hỏi cao. Những người tiêu sử dụng tương tự sẽ tạo ra một sức ép lên những đơn vị trong nước phải đáp ứng những tiêu chuẩn cao về chất lượng sản phẩm cũng như phải sản xuất ra những mẫu mã sản phẩm mới. Một ví dụ về khía cạnh này đó là sự phát triển trong ngành thiết bị liên lạc ko dây. Theo nghiên cứu của Porter, chính sự sành sỏi và yêu cầu cao  của những người tiêu sử dụng tại khu vực bán đảo Scandinavia đã giúp xúc tiến hãng Nokia của Phần Lan và Erricson của Thụy Điển phải đầu tư vào khoa học điện thoại di động từ rất lâu trước lúc nhu cầu về điện thoại này xuất hiện tại những nước phát triển khác. Trường hợp của Nokia sẽ được nghiên cứu sâu hơn trong phần Tiêu điểm quản trị.

Những ngành công nghiệp tương trợ và liên quan

Tính chất to thứ ba trong lợi thế khó khăn quốc gia về một ngành là sự hiện diện của những ngành tương trợ và liên quan mang sức khó khăn quốc tế.  Những lợi ích của việc đầu tư vào những yếu tố sản xuất tiên tiến bởi những ngành tương trợ và liên quan mang thể sẽ lan tỏa sang một ngành, từ đó giúp ngành này đạt được một vị trí khó khăn vững mạnh trên toàn cầu. Sức mạnh của Thụy Điển trong những sản phẩm thép chế biến (ví dụ vòng bi và dụng cụ cắt gọt) đã dựa trên sức mạnh của nước này trong ngành công nghiệp thép đặc thù. Năng lực dẫn đầu về khoa học trong ngành công nghiệp bán dẫn của  Hoa Kỳ đã cung ứng nền tảng cho sự thành công của nước Hoa Kỳ trong chế tạo máy vi tính tư nhân và một số sản phẩm điện tử khoa học cao khác. Tương tự tương tự, sự thành công của Thụy Sĩ trong ngành dược  phẩm mang liên quan chặt chẽ tới những thành công trên thị trường quốc tế của nước này về ngành công nghiệp nhuộm khoa học cao.

Một kết quả của quá trình này là những ngành thành công trong phạm vi một quốc gia mang xu hướng tập hợp với nhau thành những cụm gồm những ngành mang liên quan. Đây là một trong những kết quả mang tính lan tỏa đáng chú ý nhất trong nghiên cứu của M.Porter. Một trong những cụm tương tự mà Porter đã xác định được đó là ngành dệt could của Đức. Ngành này bao gồm những ngành chế biến bông, len, sợi tổng hợp chất lượng cao, máy khâu, và một loạt những máy móc liên quan tới ngành dệt. Những cụm ngành tương tự là rất quan yếu bởi vì những tri thức trị giá mang thể lưu chuyển giữa những đơn vị trong cùng một cụm về mặt địa lý, mang lại lợi ích cho tất cả những đơn vị khác cùng nằm trong cụm đó. Những luồng tri thức sẽ lưu chuyển lúc viên chức di chuyển giữa những đơn vị trong phạm vi một khu vực địa lý và lúc những hiệp hội ngành quốc gia tập hợp nhân lực từ những đơn vị khác nhau tại những cuộc hội thảo chuyên đề.

Chiến lược, cấu trúc đơn vị và đối thủ khó khăn

Tính chất thứ tư của lợi thế khó khăn quốc gia trong mô phỏng của M.Porter nhắc về nội dung chiến lược, cấu trúc và đối thủ khó khăn trong phạm vi một quốc gia. Ở đây, Porter chỉ ra hai điểm quan yếu. Thứ nhất, tất cả các nước khác nhau được đặc trưng bởi những triết lý quản lý khác nhau giúp hoặc ko giúp được gì cho họ trong việc tạo dựng lợi thế khó khăn quốc gia. Porter đã nêu ví dụ về sự phổ biến của những kỹ sư trong giới quản lý cấp cao tại những đơn vị của Đức và Nhật Bản. Ông cho rằng lý do của hiện tượng này là do những đơn vị tại hai nước này chú trọng nhấn mạnh vào cải tiến những trật tự sản xuất và thiết kế sản phẩm. Trái lại, Porter cũng chỉ ra sự phổ biến của những người mang hiểu biết về ngành tài chính trong giới lãnh đạo của nhiều đơn vị Hoa Kỳ. Ông liên hệ điều này với sự thiếu quan tâm của những đơn vị Hoa Kỳ tới việc cải tiến những trật tự sản xuất và thiết kế sản phẩm. Theo ông sự thống trị của tài chính dẫn tới sự quá chú trọng vào việc tối đa hóa lợi nhuận tài chính trong ngắn hạn. Và một hậu quả của của những triết lý quản trị này là sự thua cuộc về năng lực khó khăn của Hoa Kỳ trong những ngành công nghiệp dựa trên nền tảng cơ khí, những ngành mà trong đó những vấn đề về trật tự chế tạo và thiết kế sản phẩm hết sức quan yếu (ví dụ như ngành công nghiệp chế tạo ô tô).

Điểm thứ hai mà Porter chỉ ra trong nội dung này là sự liên hệ chặt chẽ giữa mức độ khó khăn mãnh liệt trong nước và sự thông minh và trường tồn của lợi thế khó khăn trong một ngành. Mức độ khó khăn mạnh mẽ trong nước làm những đơn vị phải tìm kiếm những cách cải tiến hiệu quả sản xuất, từ đó làm cho họ trở nên mang sức mạnh khó khăn trên thị trường toàn cầu. Đối thủ khó khăn trong nước tạo ra sức ép cho sự cải tiến, thông minh, tăng chất lượng, giảm tầm giá và đầu tư vào việc nâng cấp những yếu tố tiên tiến. Tất cả những điều này giúp việc tạo ra những đơn vị mang sức mạnh khó khăn ở tầm toàn cầu. Porter trích dẫn trường hợp của Nhật Bản: Ko ở đâu vai trò của những đối thủ khó khăn trong nước lại rõ rệt như tại Nhật Bản, nơi mà đó là một cuộc đấu tổng lực với nhiều đơn vị thất bại trong việc tìm kiếm lợi nhuận. Với mục tiêu nhấn mạnh vào khía cạnh thị trường, những đơn vị Nhật Bản liên tục nỗ lực ko ngừng vượt hẳn lẫn nhau. Tỷ trọng thị trường biến động rất to. Quá trình này được nhắc tới rất nhiều trên mạng lưới tin báo  kinh doanh. Thứ tự xếp hạng chi tiết đo lường xem những đơn vị nào thân thuộc nhất với những sinh viên tốt nghiệp đại học. Tỷ lệ ra đời của những sản phẩm và sự phát triển trật tự mới diễn ra ko ngừng nghỉ

Một điểm tương đồng về tác hiệu quả kích thích của mức độ khó khăn trong nước mang thể được minh họa bằng sự nổi lên của hãng Nokia của Phần Lan trên thị trường toàn cầu về những thiết bị điện thoại ko dây. Để biết chi tiết, xem phần Tiêu điểm quản trị.

Phân tích lý thuyết của M.Porter

Porter khẳng định rằng mức độ thành công mà một nước mang khả năng đạt được trên thị trường toàn cầu về một ngành nhất định là một hàm số của sự kết hợp những tính chất: điều kiện những yếu tố sản xuất, những điều kiện về cầu trong nước, những ngành công nghiệp tương trợ và liên quan, và những đối thủ khó khăn trong nước. Theo ông, sự hiện diện của tất cả bốn tính chất là yêu cầu để hình thành lên mô phỏng xoàn nhằm xúc tiến năng lực khó khăn (mặc dù vẫn tồn tại những ngoại lệ) và ông cũng khẳng định rằng chính phủ mang thể can thiệp tới từng tính chất trong số bốn tính chất thành phần của mô phỏng xoàn – một cách tích cực hoặc tiêu cực. Điều kiện về yếu tố sản xuất mang thể bị tác động bởi những khoản trợ cấp, những chính sách đối với thị trường vốn, những chính sách đối với giáo dục, v.v…. Chính phủ mang thể xác lập nhu cầu nội địa thông qua những tiêu chuẩn sản phẩm nội địa hoặc bằng những quy định yêu cầu hoặc tác động tới nhu cầu của người tìm hàng. Chính sách của chính phủ mang thể tác động tới những ngành tương trợ và liên quan thông qua những quy định và tác động tới đối thủ khó khăn thông qua những phương tiện như quy định trên thị trường vốn, chính sách thuế, và luật chống độc quyền.

Tương tự, theo lý thuyết của M.Porter, những nước nên xuất khẩu những sản phẩm của những ngành mà tại đó cả bốn thành phần của mô phỏng xoàn mang điều kiện thuận lợi, và nhập khẩu trong những ngành tại đó những thành phần ko mang điều kiện thuận lợi. Liệu điều này mang đúng hay ko? Lý thuyết của M.Porter vẫn cần  được kiểm chứng bằng nhiều nghiên cứu thực nghiệm khác nhau. Nội dung phân tích của của lý thuyết chủ yếu dựa trên những tổng kết thực tiễn, nhưng điều này cũng hoàn toàn mang thể phát biểu cho những lý thuyết thương nghiệp mới, lý thuyết về lợi thế so sánh, và lý thuyết H-O. Với lẽ xác thực nhất là từng lý thuyết này, vốn lẽ là những nghiên cứu bổ sung lẫn nhau, chỉ giảng giải một phần về mô phỏng của thương nghiệp quốc tế mà thôi.

Originally posted 2019-01-07 19:00:10.