Vốn đầu tư tương trợ phát triển chính thức (ODA) chịu tác động bởi rất nhiều những yếu tố, mang thể yếu tố xuất phát từ nước tiếp nhận vốn ODA hoặc tới từ bên tài trợ, mang thể là yếu tố vĩ mô hoặc vi mô. Trong luận án này, tác giả tập trung vào phân tích những yếu tố vĩ mô xuất phát từ nước tiếp nhận tài chính ODA bao gồm: mức độ quản trị công của Chính phủ, mức độ quản trị tham nhũng của Chính phủ, điều kiện và năng lực hấp thụ vốn của quốc gia.

Mức độ quản trị công của Chính phủ

 Hệ thống quản lý quản trị công của Chính phủ liên quan tới tài chính tương trợ phát triển chính thức (ODA) bao gồm: những luật, những văn bản quy phạm hướng dẫn luật, những quy định quy chế về thu hút, quản lý và sử dụng tài chính ODA. Không những thế, hệ thống pháp luật, chính sách quản lý về tài chính ODA lại mang liên quan tới những luật định khác như: ngân sách nhà nước, luật đầu tư, luật quản lý nợ công và luật ký kết. Ngoài hệ thống pháp luật, chính sách về tài chính ODA còn phải xem xét tới thủ tục hành chính trong công việc thực hiện và quản lý những chương trình, dự án ODA. Hệ thống pháp luật, chính sách và thủ tục hành chính là hai nội dung quan yếu trong quản lý quản trị công của Chính phủ liên quan tới tài chính ODA. Hệ thống pháp luật, chính sách của Chính phủ tạo nên phạm vi tổng thể cho quá trình tiếp nhận, sử dụng và quản lý tài chính ODA, định hướng chiến lược ngành nghề, chương trình dự án ưu tiên sử dụng vốn ODA, vì vậy, chính sách quản lý mang tác động trước hết tới hiệu quả tài chính ODA. Cùng với hệ thống pháp luật, chính sách liên quan tới tài chính ODA thì những quy định, thủ tục hành chính công tác động trực tiếp tới tiến độ giải ngân và quá trình thực hiện những chương trình dự án ODA. Vốn đầu tư ODA thường được phân cấp tách biệt giữa những cơ quan tiếp nhận tài chính, cơ quan quản lý và cơ quan thực hiện chương trình dự án ODA, do đó để rút được vốn ODA và đúng tiến độ giải ngân thì phải hoàn thành đầy đủ những hồ sơ, thủ tục theo quy định quản lý rút vốn, công việc đấu thầu, phê duyệt chương trình, dự án ODA. Tương tự, thủ tục hành chính công tác động tới tiến độ giải ngân qua đó tác động tới hiệu quả sử dụng tài chính tương trợ phát triển chính thức. Chính phủ quản lý quản trị công tốt được thể hiện cụ thể bằng hệ thống chính sách, pháp luật rõ ràng, công khai sáng tỏ, thủ tục hành chính và bộ máy quản lý thuần tuý gọn nhẹ, từ đó sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho những chương trình dự án sử dụng vốn ODA góp phần tăng hiệu quả tài chính ODA.

Chất lượng quản trị công

 Một số nghiên cứu trƣớc đây đã sử dụng những chỉ số khác nhau để đo lường chất lượng quản trị công, những chỉ số tiêu dùng để đo lường chất lượng quản trị công phổ biến nhƣ là: Chỉ số quản trị toàn cầu – hiệu quả Chính phủ (WGI-GE), chỉ số chất lượng bộ máy Chính phủ (ICRG), chỉ số trách nhiệm giải trình tài chính và chi tiêu công (PEFA).

Chỉ số quản trị toàn cầu – hiệu quả Chính phủ (WGI-GE, World Governance Indicators-Authorities efficient) của những nhà nghiên cứu của Nhà băng Toàn cầu (WB) xây dựng vào cuối những năm 1990. Chỉ số hiệu quả Chính phủ đo lường cảm nhận chất lƣợng của nhà cung cấp công, chất lƣợng của những nhà cung cấp công ích, mức độ chuẩn xác và thực thi của chính sách Nhà nƣớc, mức độ tin cậy của những cam kết Chính phủ. Chỉ số hiệu quả Chính phủ WGI-GE mang thang đo từ -2,5 tới 2,5 tương ứng với mức độ chất lượng hiệu quả Chính phủ từ yếu kém tới rất tốt.

Chỉ số chất lượng bộ máy Chính phủ của Tổ chức Hướng dẫn Quốc tế về Rủi ro Quốc gia (ICRG – Worldwide Nation Danger Information). Chỉ số ICRG được cấu thành gồm 22 biến số chia thành 3 nhóm rủi ro: chính trị, tài chính và kinh tế. Mỗi nhóm sẽ mang một chỉ số riêng: rủi ro chính trị thang điểm là 100, rủi ro tài chính và rủi ro kinh tế thì thang điểm là 50. Chỉ số tổng hợp ICRG mang thang điểm từ 0 tới 100, quốc gia xếp vào loại rủi ro thấp mang điểm từ 80 tới 100, quốc gia xếp vào loại rủi ro cao mang điểm từ 0 tới 49,9 (Llewellyn D. Howell, 2001).

Chỉ số trách nhiệm giải trình tài chính và chi tiêu công (PEFA – Public Expenditure and Monetary Accountability), đây là chỉ số do tổ chức phi chính phủ quốc tế khởi đầu xây dựng từ năm 2001 nhằm xúc tiến Chính phủ tất cả quốc gia hướng tới trách nhiệm giải trình và tính sáng tỏ to hơn trong quản trị công. Chỉ số PEFA xác định 7 trụ cột hiệu quả trong hệ thống quản trị công, theo đó những trụ cột này xác định những yếu tố chính của hệ thống quản lý tài chính công bao gồm:

(i) độ tin cậy ngân sách, (ii) tính sáng tỏ tài chính công, (iii) quản lý tài sản và nợ phải trả, (iv) chính sách dựa trên chiến lược tài chính và kế hoạch ngân sách, (v) khả năng dự đoán và kiểm soát thực hiện ngân sách, (vi) hạch toán và báo cáo, (vii) giám sát bên ngoài và kiểm toán. Kết quả chỉ số PEFA là một phương pháp hữu ích thẩm định mức độ quản trị công của một quốc gia.