Lý thuyết phát triển kinh tế là lý thuyết kể tới những cách thức, con đường để phát triển kinh tế, để những nước đang phát triển thoát khỏi nguy cơ tụt hậu xa hơn. Một số lý thuyết tiêu biểu về phát triển kinh tế liên quan trực tiếp tới nội dung nghiên cứu của luận án:

– Lý thuyết phát triển về nông nghiệp, nông thôn

Sở hữu thể nói rằng tất cả những lý thuyết phát triển đều khởi đầu bằng mối quan hệ đối lập giữa một bên là xã hội truyền thống và bên kia là xã hội hiện đại, trong đó xã hội truyền thống được định tức là “nông thôn”, “lạc hậu”, và “kém phát triển” còn xã hội hiện đại là “thành thị”, “văn minh”, và “công nghiệp” (Larrain 1989). Những thuyết lí về phát triển và hiện đại hóa ở thời kỳ này coi nông dân là những người sống ở nông thôn, thiếu vốn sản xuất, trình độ lao động thấp và thường ứng dụng những kỹ thuật sản xuất lạc hậu, vì vậy họ thường đưa ra những quyết định sản xuất ko hợp lý . Do vậy, những lý thuyết phát triển đều cho rằng nông dân cần phải được “hiện đại hóa”, được tạo thời cơ tiếp cận với vốn, kỹ thuật, thị trường và cần phải được tương trợ để cho phát triển (Escobar 1995) (Nguyễn Phượng Lê (2012), “Những lý luận cơ bản về “nông nghiệp- nông dân- nông thôn”: Thực tiễn ứng dụng ở Việt Nam”, trong Nông nghiệp, nông thôn Việt Nam: Từ chính sách tới thực tiễn, tr7- 27, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội)

Với lập luận tương tự, những nhà lý thuyết phát triển đã đề xuất 2 con đường cơ bản cho phát triển nông nghiệp, nông thôn đó là: (i) Những nông hộ sản xuất nhỏ nên được tương trợ về vốn và kỹ thuật để trở thành những trang trại sản xuất hàng hóa quy mô to thích hợp với nền kinh tế hàng hóa; (ii) Những nông hộ sản xuất nhỏ sẽ bị vỡ nợ nếu họ ko mang khả năng khó khăn trên thương trường cũng như trong quá trình sản xuất. Nói cách khác, l thuyết phát triển khẳng định rằng nền kinh tế tiểu nông chỉ mang thể tồn tại trong xã hội hiện đại lúc nó được hòa nhập với nền kinh tế thị trường bằng cách tiếp thu và ứng dụng những tri thức tiên tiến.

– Lý thuyết về phát triển vững bền

Đầu thập niên 80, thuật ngữ “phát triển vững bền” được Hiệp hội Bảo tồn thiên nhiên và tài nguyên toàn cầu (IUCN), Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UPEP) và Quỹ bảo vệ động vật hoang dại quốc tế (WWF) sử dụng trong “Chiến lược bảo tồn toàn cầu”, đề xuất nội dung “phát triển vững bền” là: “Sự phát triển của nhân loại ko thể chỉ chú trọng tới phát triển kinh tế mà còn phải tôn trọng những nhu cầu thế tất của xã hội và sự tác động tới môi trường thọ thái”. Trong báo cáo Brundland, “Phát triển vững bền là sự phát triển thỏa mãn những nhu cầu của hiện tại và ko phương hại tới khả năng đáp ứng nhu cầu của thế hệ tương lai”. Từ đây, “Phát triển vững bền” trở thành khái niệm then chốt giúp tất cả quốc gia xây dựng quan niệm, định hướng, giải pháp tháo gỡ những vấn đề trong quá trình phát triển, chủ động điều chỉnh (tái cơ cấu) nền kinh tế, trong đó mang dịch chuyển cơ cấu kinh tế nông nghiệp. Đó là sự phát triển kinh tế dựa vào nguồn tài nguyên được tái tạo, tôn trọng những quá trình sinh thái cơ bản, sự phổ quát sinh vật học và hệ thống trợ giúp của tự nhiên đối với cuộc sống con người, động vật và thực vật. Qua thời kì, khái niệm này ko chỉ ngừng lại ở nhân tố sinh thái mà còn mở rộng thêm nội hàm vào nhân tố xã hội, con người, đặc thù là đồng đẳng xã hội. Tương tự, phát triển vững bền là sự kết hợp kết hợp giữa mục tiêu kinh tế – xã hội và môi trường.

Hội nghị thượng đỉnh của Liên hợp quốc về môi và phát triển vững bền họp tại Johannesburg, Nam Phi (2002), và trong những văn kiện tại hội nghị đã khẳng định: Phát triển vững bền là sự phát triển ko những chỉ đáp ứng những nhu cầu hiện tại mà còn ko làm tác động xấu, cản trở tới sự phát triển của những thế hệ tương lai, là quá trình phát triển mang sự kết hợp chặt chẽ, hợp lý , kết hợp giữa ba mặt của sự phát triển, gồm: tăng trưởng kinh tế, cải thiện những vấn đề xã hội và bảo vệ môi trường. Ở đây, đã xác định ba trụ cột của phát triển vững bền đó là: vững bền về kinh tế, vững bền về mặt xã hội và vững bền về môi trường thọ thái. Những tiêu chí chủ yếu thẩm định sự vững bền là tăng trưởng kinh tế ổn định; thực hiện tốt tiến bộ và công bằng xã hội; khai thác hợp l , sử dụng tiết kiệm, hiệu quả những nguồn tài nguyên thiên nhiên; tăng đời sống của con người và chất lượng môi trường sống. Trong hội nhập kinh tế quốc tế, những vấn đề phát triển vững bền cũng phải được quan tâm nhằm khắc phục những khía cạnh mang tính toàn cầu của phát triển vững bền như vấn đề nghèo đói và khoảng cách giầu nghèo, khí thải và biến đổi khí hậu. Tương tự, mỗi quốc gia và mỗi vùng mang thể lựa chọn những lý thuyết kinh tế cơ bản và vận dụng thích hợp để xúc tiến cơ cấu kinh tế nói chung và dịch chuyển cơ cấu kinh tế nói riêng; music dù theo lý thuyết nào chăng nữa, cũng cần chú tới những vấn đề, những yêu cầu cơ bản dưới đây:

(1) Dịch chuyển cơ cấu kinh tế phải đảm bảo xúc tiến nền kinh tế thị trường phát triển theo hướng hiện đại.

(2) Phải đảm bảo khai thác tối đa những tiềm năng và thế mạnh tổng hợp của những ngành, vùng, thành phần và ngành nghề kinh tế, trong đó cần ưu tiên phát triển những ngành trọng tâm, những khu nông nghiệp tập trung, những khu nông nghiệp kỹ thuật cao. Sở hữu tương tự mới mang thể tạo ra sự tăng trưởng và phát triển nhanh hơn ở những ngành, vùng và thành phần kinh tế đó, từ đó tác động tích cực sang những phòng ban còn lại, tạo thế và lực cho toàn bộ nền kinh tế.

(3) Vận dụng tối đa quan niệm kinh tế mở, tăng cường hội nhập kinh tế quốc tế trên hạ tầng giữ vững độc lập chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, đảm bảo an ninh và ổn định xã hội và sự phát triển vững bền của môi trường thọ thái.

(4) Dịch chuyển cơ cấu kinh tế nông nghiệp phải xuất phát từ khả năng nội bộ và khả năng phát triển quan hệ hợp tác quốc tế và phải được tính toán cụ thể, xác định những tiêu chí về những nguồn lực hiện mang như đất đai, vốn, hạ tầng vật chất kỹ thuật, tài nguyên và những điều kiện tự nhiên…