Phương pháp chuyên gia (Delphi) xây dựng chỉ số

Phương pháp Delphi được ứng dụng trong nhiều ngành, đã được tác Lê Trịnh Hải & Phạm Hoàng Hải (2014) thực hiện xây dựng và hoàn thiện bộ chỉ số thẩm định vững bền là phương pháp chuyên gia [23]. Phương pháp này được tiến hành theo nhiều vòng (mang thể từ 2, 3 hoặc 4 vòng) và được thực hiện qua những vòng lặp [94]:

Trong bản hỏi, những chuyên gia quản lý sẽ đưa ra những bộ chỉ số đã được tổng hợp từ những tài liệu hiện mang (trong nước và trên toàn cầu) và đề nghị những chuyên gia thẩm định theo 5 mức độ: chỉ số ko liên quan rất cao; ko liên quan cao; ít nhiều liên quan; chỉ số liên quan cao; chỉ số liên quan rất cao. Ngoài ra, những chuyên gia cũng đề xuất những chỉ số hiện chưa mang trong danh mục bản hỏi. Sau lúc nhận được bản trả lời của những chuyên gia thẩm định, chuyên gia quản lý sẽ tính toán những thông số thống kê thẩm định mức độ thống nhất hay phân tán: trị giá trung bình, sai số chuẩn, độ phân tán (khoảng tứ phân vị) và gửi tới kết quả cho những chuyên gia ở vòng 2. Thông thường, sự thống nhất đạt được ở một chỉ số nào đó cần đảm bảo thống nhất ý kiến ở mức 75% trở lên trong vòng hỏi trước.

Những dụng cụ, kỹ thuật bổ trợ xây dựng chỉ số

 Một số phương pháp bổ trợ được sử dụng để xây dựng chỉ số như PAM (Course of Evaluation Technique), MFA (Materials Circulate Evaluation), PSR (Strain-State-Response) và AHP (Analytic Hierarchy Course of).

Phương pháp PAM được phát triển bởi Chee Tahir A & Darton R. C (2010) và sau đó được Darton R. C (2015) [89] sử dụng để thẩm định vững bền của một hệ thống ở cấp độ hoạt động. Sau này Smith T. W & cùng sự (2013) triển khai ứng dụng để thẩm định vững bền trong một vài tình huống cụ thể như hệ thống sản xuất dầu cọ, hệ thống vận tải xe tương đối, hệ thống khoa học sản xuất nước uống. Phương pháp PAM mang tính hệ thống, cấu trúc thứ bậc, logic trong việc đưa ra những chỉ số thẩm định vững bền bao hàm những khía cạnh của vững bền. Việc lựa chọn những chỉ số trong tình huống cụ thể dựa trên việc tóm tắt quá trình hệ thống, do đó sử dụng PAM để xây dựng chỉ số thẩm định là thích hợp.

PAM cũng tương tự như phương pháp PSR được sử dụng để thẩm định nguyên nhân, tác động [96]. Tuy nhiên PSR liên quan tới mô phỏng quan hệ nhân quả và khó mang thể hiểu một cách thấu đáo trong trường hợp hệ thống to mang nhiều tác động bên trong và bên ngoài qua lại lẫn nhau. PAM quan sát sự phụ thuộc kết quả từ nguyên nhân nhưng ko cần giảng giải chi tiết mà chỉ quyết tâm mô tả mức độ những tác động tới kết quả vững bền. Phương pháp PSR đã được OECD ứng dụng lúc xây dựng bộ tiêu chí PTBV năng lượng (ISED). Sau đó, PSR được Nguyễn Công Quang quẻ (2016) [27] sử dụng để xây dựng bộ tiêu chí thẩm định PTBV ngành Than Việt Nam. PSR phân tích những nguyên nhân phát sinh trong sản xuất, trong đời sống – xã hội và những bất cập gây ra cho môi trường (Trường áp lực-P) của ngành công nghiệp Than; xem xét thực trạng của ngành khắc phục được  tới đâu, những điểm thuận lợi những vấn đề còn bất cập, tranh chấp (Trường trạng thái- S); từ đó đưa ra những nội dung, những vấn đề cần khắc phục đáp ứng yêu cầu của bài toán và khắc phục tồn tại bất cập (Trường ứng phó – R). Trên cơ sở vật chất phương pháp PSR, tiến hành xây dựng mối liên kết Động lực – Trạng thái – Ứng phó (Driving Drive – State

– Response) với những tiêu chí của nội dung PTBV từ đó xác định những tiêu chí ở từng ngành: kinh tế, xã hội và môi trường ngành Than.

Phương pháp AHP rất hữu dụng và được ứng dụng nhiều trong những ngành lập kế hoạch và quản lý [97]. Phương pháp AHP sử dụng phương thức so sánh cặp từng khía cạnh của bộ tiêu chí để xác định trọng số của mỗi tiêu chí/khía cạnh thay vì chỉ đơn thuần liệt kê và xếp hạng những mức độ quan yếu. Phương pháp AHP kết hợp với phỏng vấn chuyên gia dựa trên phiếu khảo sát (được thiết kế sẵn) mang thể được sử dụng để xác định trọng số của những tiêu chí TTX và trọng số của những chỉ số trong mỗi tiêu chí TTX. Việc  lựa chọn số lượng chuyên gia rất khác nhau tùy theo từng nghiên cứu và đặc điểm của nghiên cứu đó. Nghiên cứu mang thể sử dụng phương pháp Delphi chọn mẫu tối thiểu 3 chuyên gia đã được chỉ ra trong nghiên cứu của Gregory J. Skulmoski & cùng sự (2007) trong nghiên cứu phát triển quy tắc trong quá trình đúc gốm [99]. Phương pháp AHP được thực hiện qua 3 bước:

Xây dựng ma trận so sánh cặp giữa những khía cạnh của bộ chỉ số: ma trận so sánh cặp được xác định thông qua việc tổng hợp những ý kiến khảo sát chuyên gia.

Xác định trọng số của những khía cạnh

Rà soát tính nhất quán và tính khách quan của dữ liệu

Rate this post

Bình luận